Oganeson

Šablon:Infokutija hemijski element Oganeson je vještački hemijski element sa atomskim brojem 118 i simbolom Og. To je do danas (stanje: mart 2018), element sa najvišim atomskim brojem i najvećom atomskom masom od svih elemenata koji su do danas otkriveni. U periodnom sistemu elemenata nalazi se u 18. grupi elemenata po IUPACu, član je 7. periode i p-bloka pa se zbog toga ubraja u plemenite plinove. Ranije je bio poznat i kao eka-radon, element 118 i ununoktij. Ime je dobio po ruskom hemičaru koji ga je i prvi sintetizirao, Juriju Ogenesjanu. U periodnom sistemu nalazi se između elemenata ₁₁₇Ts (prvi put sintetiziran 2010. godine) i hipotetskog ₁₁₉Uue (koji još nije uspješno sintetiziran). Do 2005. godine otkrivena su i dokazana samo tri atoma izotopa ²⁹⁴Og.

Historija

Prvi izvještaji o sintezi elemenata 116 i 118 u Nacionalnoj laboratoriji "Lawrence Berkeley" obavljeni su 1999. godine u stručnom časopisu Physical Review Letters. Naredne godine, izvještaj o otkriću elementa 118 je povučen, jer se opisani rezultati nisu slagali sa rezultatima koje su dobili drugi naučnici pokušavajući reproducirati opisane eksperimente. U junu 2002. direktor laboratorije u Berkeleyju objavio je da su prvobitno objavljeni izvještaji najvjerovatnije bili zasnovani na krivotvorenim podacima. Sumnjalo se da je jedan od saradnika, Victor Ninov, manipulirao sa izmjerenim podacima o raspadu izotopa tokom eksperimenta. Međutim, Ninov se branio time da su aparati za mjerenje bili u kvaru i opovrgavao je svoju krivicu.

Godine 2006. ponovno su se pojavili izvještaji o uspješnoj sintezi elementa 118. U ruskom gradu Dubna, u okvirima saradnje Zajedničkog instituta za nuklearna istraživanja i Nacionalne laboratorije "Lawrence Livermore", dobijen je element 118, bombardiranjem atoma kalifornija ionima kalcija. Element je identificiran putem proizvoda njegovog alfa-raspada.

Sinteza je izgledala ovako:

${}_{\mathrm{9}\mathrm{8}}^{\mathrm{2}\mathrm{4}\mathrm{9}}\mathrm{C}\mathrm{f}\mathrm{+}{}_{\mathrm{2}\mathrm{0}}^{\mathrm{4}\mathrm{8}}\mathrm{C}\mathrm{a}\mathrm{\to }{}_{\mathrm{1}\mathrm{1}\mathrm{8}}^{\mathrm{2}\mathrm{9}\mathrm{4}}\mathrm{O}\mathrm{g}\mathrm{+}\mathrm{3}{}_{\mathrm{0}}^{\mathrm{1}}\mathrm{n}$

Etimologija

Novootkriveni element 118 najprije je nosio sistematski naziv ununoktij (hemijski simbol Uuo). Nakon zvanične potvrde otkrića, njegovi pronalazači su planirali predložiti ime moskovij za novi element, nakon čega bi kasnije trebala uslijediti zvanična potvrda IUPACa. U nekim medijima takav prijedlog imena novog elementa se već počeo upotrebljavati. Grupa naučnika iz SAD okupljena oko Ninova najprije je predlagala naziv ghiorsij u čast njihovog kolege Alberta Ghiorsa, čiji radovi su bili od velikog značaja tokom otkrivanja elemenata od 95 do 106. Međutim, nakon prvobitnog povlačenja otkrića, njihov predlog je postao prevaziđen.

Dana 30. decembra 2015. IUPAC je zvanično objavila otkriće elementa 118, te je pravo davanja imena elementu dodijelila zajedničkoj grupi koja je radila na projektu. Dana 8. juna 2016. IUPAC je objavio da je predložen naziv oganeson (Og) prema prezimenu vođe naučnog tima ruskog instituta i jednog od pronalazača elementa Jurija C. Oganesjana. Rok za žalbe istekao je 8. novembra 2016. godine. Dana 30. novembra 2016. objavljeno je zvanično imenovanje elementa 118, oganesona. Istovremeno, objavljeno je i zvanično ime za element 115, moskovij (Mc). Nastavak -on dat je prema analogiji naziva ranije poznatih plemenitih plinova iz 18. grupe PSE (argon, kripton, ksenon).

Osobine

Izotop ²⁹⁴Og je radioaktivan i sa vremenom poluraspada od 0,89 ms veoma kratkoživući. Alfa-raspadom oganeson se raspada na livermorij, koji se dalje za nekoliko milisekundi raspada na još lakše elemente. Oganeson se ubraja u transaktinoide, dok se u hemijskom aspektu najvjerovatnije ubraja u grupu plemenitih plinova. Međutim, stvarno agregatno stanje oganesona u normalnim uslovima nije poznato. Oganeson u periodnom sistemu nalazi se na dijagonalnoj granici prema polumetalima. Halogeni element astat, koji se također nalazi na ovoj dijagonali, jeste u čvrstom agregatnom stanju, a po izgledu je dosta sličan metalu. Teži izotop ²⁹⁴Og ima kao i ²⁹⁴Ts najviši, eksperimentalno dokazani, maseni broj.

O hemijskim osobinama oganesona do danas nema potvrđenih eksperimentalnih dokaza, pošto je i postojanje ovog elementa dokazano posrednim putem na osnovu njegovih uobičajenih proizvoda raspada. Na osnovu relativističkih efekata, oganeson se možda neće ponašati kao drugi plemeniti gasovi. Ovakve osobine bi se možda mogle očekivati i od kopernicija (element 112). Prema drugim mišljenjima, kopernicij bi se mogao ponašati dosta slično živi.

Og bi mogao biti jedini element iz 18. grupe sa pozitivnim afinitetom prema elektronu, pa bi stoga mogao biti i hemijski reaktivan. Osim toga, u atomu oganesona javljaju se izuzetno snažne spin-orbitalne interakcije (kod 7p valentne orbitale više od 10 eV) koje dovode do gubitka vanjske strukture elektronskih ljuski. To dalje dovodi do toga da vanjski elektroni oganesona više nalikuju uniformnom elektronskom gasu (Fermijev idealni gas); što bi moglo uzrokovati ekstremno visoku mogućnost polarizacije i relativno visoku tačku topljenja.

Vanjski linkovi

• WebElements.com - Og
• Element 118: eksperimenti pri otkriću, arhiva zvanične web stranice otkrivača
• Chemistry Blog: Nezavisna analiza otkrića elementa 118 Šablon:Webarchive
• The Element Oganesson
• Ununoctium na stranici projekta The Periodic Table of Videos (Univerzitet u Nottinghamu)
• O tvrdnjama otkrića elemenata 110, 111, 112, 114, 116 i 118 (IUPAC Technical Report)