Fruktoza

Izvor: testwiki
Datum izmjene: 11 juni 2022 u 20:05; autor: imported>Alhadis (PNG -> SVG)
(razl) ← Starija izmjena | Trenutna verzija (razl) | Novija izmjena → (razl)
Idi na navigaciju Idi na pretragu

Šablon:Infokutija hemijski spoj Fruktoza (od lat. fructus - voće) je hemijski spoj koji spada u grupu monosaharida odnosno ugljikohidrata.

Karakteristike

Ona je optički aktivan stereoizomer i pripada heksozama i, zbog keto-grupe, ketozama. Ima zbirnu formulu C6H12O6. U vodenoj otopini se izdvajaju α- i β-anomeri koji mogu prelaziti jedan u drugi, te uspostavljaju hemjsku ravnotežu.

Strukturna formula fruktoze
Fruktoza (voćni šećer) nalazi se u voću
Fruktoza

Fruktoza je ugljikohidrat, ketoheksoza, izomer glukoze. Obično postoji u L-piranoznom obliku (levuloza).[1][2]

Rasprostranjenje i osobine

To je vrlo sladak šećer koji je dobro topljiv u vodi. U prirodi se nalazi zajedno s glukozom u slatkom voću i medu. Sa glukozom čini saharozu gdje se nalazi u D-furanoznom obliku. Slobodna fruktoza česta je u voću, a vezana na glukozu čini disaharid saharozu. Fosfatni esteri fruktoze važni su međuprodukti u procesu glikoze.

Najslađa je od svih monosaharida, iako slatkoća varira u zavisnosti od forme. U kristalnom obliku dva puta je slađa od glukoze, a 1,73 puta od saharoze (običnog kućanskog šećera). Ukoliko se otopi u tekućini, slatkoća se smanjuje.

U tkivu se razgrađuje brže od glukoze (pa je zato i vrlo popularna u sportskim napicima ili kod ljudi oboljelih od dijabetesa). Fruktoza uglavnom putuje prema jetri i tamo se može iskoristiti bez inzulina. U nedostatku inzulina, fruktoza ima sposobnost konvertiranja u glukozu u jetri i na taj način doprinosi rastu glukoze u krvi umjesto da se skladišti kao glikogen. Za razliku od saharoze i glukoze koji uzrokuju nagle promjene u razini glukoze u krvi, što kod dijabetičara može uzrokovati ometanje metaboličke kontrole, fruktoza se apsorbira mnogo sporije i uzrokuje samo manje promjene u nivou glukoze u krvi. Dakle, fruktoza se koristi kao zaslađivač kod šećerne bolesti jer njeno uzimanje ne dovodi do naglog porasta šećera u krvi kao što je to slučaj sa glukozom. Međutim, prema najnovijim studijamaŠablon:Izvor, fruktoza je povezana s rizikom od obolijevanja od šećerne bolesti tipa 2. Osim toga, upotreba fruktoznog sirupa (komercijalno proizvedenog iz kukuruza) u sveprisutnim napicima smatra se jednim od uzroka epidemije gojaznosti.[3][4][5][6]

Dobijanje

Industrijski se proizvodi u obliku zgusnutog fruktuznog sirupa izomerizacijom glukoze dobijene iz hidrolizirana kukuruznog škroba.

Metabolizam monosaharida

Sadržaj šećera u odabranim uobičajenim prehrambenim biljnim izvorima

Sadržaj šećera u odabranim uobičajenim prehrambenim biljnim izvorima (g/100g)[7]
Hrana Ukupno
Ugljikohidrati*
uključujući
"hranjiva vlakna" 		Ukupno
šećeri 		Slobodna
fruktoza 		Slobodna
glukoza 		Saharoza Odnos:
Fruktoza/
Glukoza 		Saharoza
kao %
ukupnih šećera
Voće              
Jabuka 13.8 10.4 5.9 2.4 2.1 2.0 19.9
Kajsija 11.1 9.2 0.9 2.4 5.9 0.7 63.5
Banana 22.8 12.2 4.9 5.0 2.4 1.0 20.0
Grožđe 63.9 47.9 22.9 24.8 0.9 0.93 0.15
Grejp 18.1 15.5 8.1 7.2 0.2 1.1 1
Narandža 12.5 8.5 2.25 2.0 4.3 1.1 50.4
Breskva 9.5 8.4 1.5 2.0 4.8 0.9 56.7
Kruška 15.5 9.8 6.2 2.8 0.8 2.1 8.0
Ananas 13.1 9.9 2.1 1.7 6.0 1.1 60.8
Šljiva 11.4 9.9 3.1 5.1 1.6 0.66 16.2
Povrće              
Repa (crvena) 9.6 6.8 0.1 0.1 6.5 1.0 96.2
Mrkva 9.6 4.7 0.6 0.6 3.6 1.0 77
Crvena paprika (slatka) 6.0 4.2 2.3 1.9 0.0 1.2 0.0
Luk (slatki) 7.6 5.0 2.0 2.3 0.7 0.9 14.3
Slatki krompir 20.1 4.2 0.7 1.0 2.5 0.9 60.3
Šećerna trska 13 – 18 0.2 – 1.0 0.2 – 1.0 11 – 16 1.0 high
Šećerna repa 17 – 18 0.1 – 0.5 0.1 – 0.5 16 – 17 1.0 high
Zrnevlje              
Kukuruz (slatki) 19.0 6.2 1.9 3.4 0.9 0.61 15.0
  • Ugljikohidratna figura se izračunava iz USDA baze podataka i uvijek ne odgovara iznosu šećera, škroba i "hranjivih vlakana".

Svi podaci su u jedinici g (gram) i zasnivaju se na 100 g date hrane. Odnos fruktoza / glukoza (G) se izračunava dijeljenjem zbira slobodne fruktoze (F) plus pola saharoze (S) zbirom slobodne glukoze (Gsl) plus pola saharoze:

  • F/G = 0,50F + 0,50G/Gsl+ 0,50S.

Fruktoza se također nalazi u sintetički proizvedenim zaslađivačima i fruktoznom kukuruznom sirupu (HFCS). Hidrolizirani kukuruzni škrob se koristi kao sirovina za proizvodnju sirupa. Enzimskim tretmanom, molekule glukoze se pretvaraju u fruktozu. Postoje tri vrste HFCS, svaki sa različitim udjelom fruktoze: HFCS-42, HFCS-55, i HFCS-90. Broj za svaki HFCS odgovara procentu sintetiranih molekula fruktoze prisutnih u sirupu. HFCS-90 ima najveću koncentraciju fruktoze, a obično se koristi za proizvodnju HFCS-55; HFCS-55 se koristi kao zaslađivač u bezalkoholnim pićima, a HFCS-42 u mnogim prerađevinama hrane i peciva.

Također pogledajte

Vanjski linkovi

Šablon:Commonscat

  1. ↑ Atkins P., De Paula J. (2006): Physical chemistry, 8th Ed. W. H. Freeman, San Francisco, Šablon:ISBN
  2. ↑ Binder H. H. (1999): Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag, Stuttgart, Šablon:ISBN.
  3. ↑ Whitten K.W., Gailey K. D. and Davis R. E. (1992): General chemistry, 4th Ed. Saunders College Publishing, Philadelphia, Šablon:ISBN.
  4. ↑ Laidler K. J. (1978): Physical chemistry with biological applications. Benjamin/Cummings, Menlo Park, Šablon:ISBN.
  5. ↑ Kapur Pojskić L., Ed. (2014): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, Šablon:ISBN.
  6. ↑ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, Šablon:ISBN.
  7. ↑ http://www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/search/ Šablon:Webarchive, Search the USDA National Nutrient Database for Standard Reference.
Preuzeto iz "https://bs.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Fruktoza&oldid=371"