Izvorni kôd stranice Tehnecij

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Tehnecij
| Simbol = Tc
| Atomski broj = 43
| Serija = Prelazni metali
| Grupa = 7
| Perioda = 5
| Blok = d
| Slika = [[Datoteka:Metalni tehnecij.jpg|180px]]
| Boja serije = LightCoral
| CAS registarski broj = 7440-26-8
| Izgled = srebrenosivi metal
| Zastupljenost = 1,2 · 10<sup>−19</sup><ref name="Harry"/>
| Atomska masa = 98,9063
| Atomski radijus = 135
| Atomski radijus izračunat = 185
| Kovalentni radijus = 147
| Van der Waalsov radijus = 
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>5</sup>5s<sup>2</sup>
| Izlazna energija = 
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 13, 2
| Energija ionizacije_1 = 702
| Energija ionizacije_2 = 1472
| Energija ionizacije_3 = 1850
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 
| Struktura kristala = heksagonalna
| Gustoća = 11500<ref name="Greenwood"/>
| Gustoća_K = 298,15
| Magnetizam = paramagnetičan (''Χ<sub>m</sub>'' = 3,9 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="CRC"/>
| Tačka topljenja_K = 2430
| Tačka topljenja_C = 2157
| Tačka ključanja_K = 4538
| Tačka ključanja_C = 4265
| Molarni volumen = 8,63 · 10<sup>−6</sup>
| Toplota isparavanja = 550
| Toplota topljenja = 23
| Pritisak pare = 0,0229
| Pritisak pare_K = 2473
| Brzina zvuka = 
| Brzina zvuka_K = 
| Specifična toplota = 250
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 4,54 · 10<sup>6</sup>
| Specifična električna provodljivost_K = 
| Toplotna provodljivost = 51
| Toplotna provodljivost_K = 300
| Oksidacioni broj = −3 do 7
| Oksidi = Tc<sub>2</sub>O<sub>7</sub>
| Elektrodni potencijal = 0,272 [[Volt|V]] (TcO<sub>2</sub> + 4&nbsp;e<sup>−</sup> + 4 H<sup>+</sup> → Tc + 2 H<sub>2</sub>O)
| Elektronegativnost = 1,9
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|/}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|-}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|-}}
| Radioaktivan = Da
| Izotopi                       = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Tc
| Maseni broj = 95
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 20 [[Sat (jedinica)|h]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 1,691
| Tipraspada1ZP = <sup>95</sup>Mo
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Tc
| Maseni broj = 96
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  4,28 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 2,973
| Tipraspada1ZP = <sup>96</sup>Mo
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Tc
| Maseni broj = 97
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  2,6 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 0,320
| Tipraspada1ZP = <sup>97</sup>Mo
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Tc
| Maseni broj = 98
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 4,2 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 1,796
| Tipraspada1ZP = <sup>98</sup>Ru
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Tc
| Maseni broj = 99
| Rasprostranjenost u prirodi = -1
| Vrijeme poluraspada = 211.100 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 0,294
| Tipraspada1ZP = <sup>99</sup>Ru
}}
|}}
'''Tehnecij''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''Tc''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 43. On je najlakši element kod kojeg su svi [[izotop]]i [[radioaktivnost|radioaktivni]], nema stabilnih izotopa. Jedini takav element, [[prometij]], također prethodi (u periodnom sistemu) elementima sa stabilnim izotopima. Gotovo sav tehnecij dobija se sintetičkim putem, a vrlo malehna količina se može pronaći u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]]. Prirodni tehnecij nastaje kao spontani [[nuklearna fisija|fisijski]] proizvod u [[ruda]]ma [[uranij]]a ili proizvod neutronskog zahvata u rudama [[molibden]]a. Hemijske osobine ovog srebrenasto-sivog, kristalnog prelaznog metala su otprilike između osobina [[renij]]a i [[mangan]]a.

Mnoge osobine tehnecija predvidio je [[Dmitrij Ivanovič Mendeljejev]] davno prije nego što je ovaj element otkriven. Mendeljejev je zapazio značajnu prazninu u svom [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] te je tada neotkrivenom elementu dao privremeno ime ''eka-mangan'' (''Em''). Godine 1937. tehnecij (tačnije njegov izotop <sup>97</sup>Tc) postao je prvi u potpunosti vještački proizveden hemijski element, pa je tako i dobio svoje ime (iz grčkog ''τεχνητός'' što znači "umjetni" + sufiks ''-ij'').

Njegov kratkoživući [[nuklearni izomer]] [[tehnecij-99m]] koji emitira [[gama zračenje]] a koristi se u [[nuklearna medicina|nuklearnoj medicini]] za razne dijagnostičke testove. Tehnecij-99 se koristi kao izvor beta čestica gdje je potreban njihov izvor bez gama zračenja. Dugoživeći [[izotopi tehnecija]] se komercijalno dobijaju kao nusproizvodi [[nuklearna fisija|fisije]] izotopa [[uranij]]a-235 u [[nuklearni reaktor|nuklearnim reaktorima]] te se izdvaja iz šipki nuklearnog goriva. Pošto nijedan izotop tehnecija nema [[vrijeme poluraspada]] duže od 4,2 miliona godina (tehnecij-98), otkriće tehnecija 1952. u zvijezdama [[crveni div|crvenim divovoma]], koje su stare milijarde godina, poslužilo je kao dokaz da zvijezde [[zvjezdana nukleosinteza|nukleosintezom]] mogu proizvoditi i teže elemente.

== Historija ==
===Potraga za elementom 43===
Od 1860tih do 1871, ruski naučnik Mendeljejev je sačinio prve varijante periodnog sistema elemenata, a koje su sadržavale prazninu između elemenata [[molibden]]a (redni broj 42.) i [[rutenij]]a (44). Mendeljejev je 1871. predvidio da će ovaj nedostajući element zauzeti prazno mjesto ispod [[mangan]]a i imati hemijske osobine slične njemu. Dao mu je privremeno ime ''eka-mangan'' (od ''eka-'', [[sanskrt]]ska riječ za broj jedan) jer bi pretpostavljeni element bio ''jedno mjesto'' ispod, tada poznatog, elementa mangana.<ref name="BF008376"/>

===Pogrešna identifikacija===
Mnogi istraživači, i prije i nakon što je objavljen Mendeljejev period sistem, nastojali su biti prvi koji će otkriti i dati ime "nedostajećem" elementu. Njegova pozicija u periodnom sistemu davala je ''lažne'' nade da bi njegovo otkriće bilo mnogo lakše od drugih neotkrivenih elemenata.

{| class=wikitable style="margin-left:2em;"
!godina
!pronalazač
!predloženo ime
!stvarna supstanca
|-
|1828
|[[Gottfried Osann]]
|''polinij''
|[[iridij]]
|-
|1846
|R. Hermann
|''ilmenij''
|[[legura]] [[niobij]]-[[tantal]]
|-
|1847
|[[Heinrich Rose]]
|''pelopij''<ref name="history-origin"/>
|legura niobij-tantal
|-
|1877
|Serge Kern
|''davij''
|legura [[iridij]]-[[rodij]]-[[željezo]]
|-
|1896
|Prosper Barrière
|''lucij''
|[[itrij]]
|-
|1908
|[[Masataka Ogawa]]
|''niponij''
|[[renij]], koji je tada bio poznat kao ''dvi-mangan''<ref name="masatakao"/>
|}

===Nepotvrđena otkrića===
Njemački hemičari [[Walter Noddack]], [[Otto Berg (hemičar)|Otto Berg]] i [[Ida Tacke]] objavili su 1925. otkriće elementa 75 i elementa 43, kada su elementu 43 dali ime ''masurij'' (prema regiji Masuriji u istočnoj [[Pruska|Pruskoj]], današnja Poljska, odakle je bilo porijeklo porodice Noddack.<ref name="multidict"/> Ova grupa naučnika bombardirala je ferokolumbit snopom [[elektron]]a te zaključili da je element 43 bio prisutan u uzorku na osnovu difrakcijskih [[spektrogram]]a x-zraka.{{sfn|Emsley|2001|p=423}} Talasne dužine dobijenih x-zraka odgovaraju atomskim brojevima elemenata prema formuli koju je 1913. izveo [[Henry Moseley]]. Naučnici su tvrdili da su otkrili vrlo slab signal x-zraka na talasnoj dužini koja bi odgovarala elementu 43. Međutim, kasniji eksperimenti nisu uspjeli ponoviti ovo otkriće, pa je ono tokom sljedećih godina proglašeno greškom.<ref name="armstrong"/><ref name="nieska"/> Ponovno, 1933. godine serija članaka o otkriću novih elemenata dala je nesuđeni naziv ''masurij'' elementu 43.<ref name="Weeksa"/>{{efn|Godine 1998. John T. Armstrong sa Nacionalnog instituta za standarde i tehnologiju (NIST) sačinio je "računarsku simulaciju" eksperimenata iz 1925. i dobio rezultate koji su relativno slični onima koje je objavio Noddackov tim. "Koristeći osnovne principe emisije x-zraka i algoritme spektralne generacije koje je razvio NIST, simulirao sam spektar x-zraka koji bi mogli očekivati za prvobitne Van Asscheve procjene o sastavu Noddockovog uzroka. Prvi rezultati su neočekivano bliski spektru koji su oni objavili! Tokom nekoliko sljedećih godina, još tačnije smo napravili našu rekonstrukciju njihovih analitičkih metoda i izveli sofisticiranije simulacije. Podudaranje simuliranog i objavljenog spektra je značajno i u skladu je s direktnim mjerenjima uobičajenog udjela tehnecija u rudama uranija, koji su objavili Dave Curtis s kolegama 1999. u Los Alamosu. Nismo našli niti jedno moguće objašnjenje Noddackovih podataka osim da su oni zaista detektirali fisiju "masurijuma".<br /> {{cite journal|author=Armstrong J. T.|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html | doi = 10.1021/cen-v081n036.p110|title=Technetium|journal=Chemical & Engineering News|year=2003|volume=81|issue=36|pages=110}} }} O činjenici da li je ovaj tim naučnika 1925. zaista otkrio tehnecij i danas se vode polemike.<ref name="Zingales"/>

===Zvanično otkriće===
[[Otkriće hemijskih elemenata|Otkriće]] ''elementa 43'' konačno je potvrđeno u decembru 1936. eksperimentom kojeg su na Univerzitetu u Palermu na [[Sicilija|Siciliji]] obavili [[Carlo Perrier]] i [[Emilio Segrè]].{{sfn|Heiserman|1992|p=164}} Sredinom 1936. Segrè je posjetio SAD, najprije [[Univerzitet Columbia]] u New Yorku a zatim i Nacionalnu laboratoriju Lawrence Berkeley pri [[Univerzitet Kalifornije (Berkeley)|Univerzitetu Berkeley]] u Kaliforniji. Tamo je nagovorio izumitelja [[ciklotron]]a [[Ernest Lawrence|Ernesta Lawrencea]] da mu ustupi neke demontirane dijelove ciklotrona koji su postali [[radioaktivnost|radioaktivni]]. Lawrence mu je poštom poslao foliju od [[molibden]]a koja je bila dio deflektora ciklotrona.<ref name="Emilios"/>

Segrè je zamolio svog kolegu Perriera da pomoću komparativne hemije pokušaju dokazati da je aktivnost molibdena uzrokovana elementom sa atomskim brojem 43. Uspjeli su izolirati izotope tehnecija-95m i Tc-97.<ref name=segre/>{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}} Zvaničnici univerziteta u Palermu tražili su od njih da novi element nazovu ''panormij'', prema [[latinski jezik|latinskom]] nazivu grada [[Palermo]], ''Panormus''. Godine 1947.<ref name=segre/> element 43 je zvanično nazvan prema [[grčki jezik|grčkoj]] riječi ''τεχνητός'', u značenju "umjetni", pošto je to bio prvi element koji je vještački proizveden.<ref name="history-origin"/><ref name="multidict"/> Segrè se kasnije vratio na Berkeley i tamo upoznao [[Glenn T. Seaborg]]a. Zajedno su izolirali metastabilni izotop [[tehnecij-99m]], koji se danas koristi u oko desetak miliona medicinskih dijagnostičkih procedura svake godine.<ref name="transpipl"/>

Godine 1952. astronom [[Paul W. Merrill]] u Kaliforniji uočio je spektralni "potpis" tehnecija (tačnije talasne dužine od 403,1&nbsp;nm; 423,8&nbsp;nm; 426,2&nbsp;nm i 429,7&nbsp;nm) u svjetlosnom spektru koji dolazi sa [[Zvjezdana klasifikacija|zvijezde S-tipa]] [[crveni div|crvenog diva]].<ref name="Merrill"/> Zvijezde koje su blizu kraja svog "životnog ciklusa", vrlo su bogate s ovim kratkoživućim elementom, što ukazuje da se tehnecij proizvodi unutar zvijezde putem nuklearnih reakcija. Ova činjenica dokazala je pretpostavku da su teži elementi proizvodi [[nukleosinteza|nukleosinteze]] unutar [[zvijezda]].{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}} Nedavno, slična posmatranja su dokazala da se elementi formiraju neutronskim zahvatom tokom ''s-procesa''.{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}}

Od otkrića tehnecija, obavljena su mnoga istraživanja na zemaljskim materijalima u potrazi za njegovim prirodnim izvorima. Godine 1962, tehnecij-99m je izdvojen i identificiran u rudi [[uraninit]]u iz belgijskog [[Demokratska Republika Kongo|Konga]] ali u izuzetno malim količinama (oko 0,2&nbsp;ng/kg).{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}} Smatra se da je taj tehnecij proizvod spontane fisije uranija-238. Prirodni fisijski nuklearni reaktor [[Oklo]] sadrži dokaze da je tamo proizvedena značajna količina tehnecija-99 ali i da se on raspao na [[rutenij]]-99.{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}}

== Osobine ==
===Fizičke===
Tehnecij je srebreno-sivi [[radioaktivnost|radioaktivni]] [[metal (hemija)|metal]] koji je izgledom dosta sličan [[platina|platini]], a najčešće se dobija u vidu sivog praha.<ref name=CRC/> [[Kristalna struktura]] metala u čistom stanju je [[heksagonalni kristalni sistem|heksagonalna]] gusto-pakovana. Atomski tehnecij ima karakteristične emisijske linije spektra pri talasnim dužinama svjetlosti: 363,3&nbsp;nm; 403,1&nbsp;nm; 426,2&nbsp;nm; 429,7&nbsp;nm i 485,3&nbsp;nm.<ref name="crclide"/>

Metalni oblik je neznatno paramagnetičan, što znači da se njegovi magnetni dipoli poravnavaju sa vanjskim magnetnim poljem, ali će se vratiti u prvobitni nasumični položaj čim se djelovanje [[Magnetno polje|magnetnog polja]] ukloni.<ref name=enc/> Čisti, metalni, monokristalni tehnecij pri temperaturama ispod 7,46 [[Kelvin|K]] postaje [[superprovodnik]] tipa II.{{efn|Nepravilni kristali i tragovi nečistoća povisuju ovu temperaturu tranzicije na 11,2 K kod 99,9% čistog praha tehnecija.{{sfn|Schwochau|2000|p=96}}}}{{sfn|Schwochau|2000|p=96}} Ispod ove temperature, tehnecij ima izuzetno veliku [[Meissnerov efekat|dubinu magnetnog prodiranja]] (penetracije), veću od bilo kojeg drugog elementa, izuzev [[niobij]]a.<ref name="Autler"/>

=== Hemijske ===
Tehnecij je smješten u [[7. grupa hemijskih elemenata|7. grupu]] [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema elemenata]], između elemenata [[renij]]a i [[mangan]]a. Kao što je to bilo i predviđeno Mendeljejevim "periodnim zakonom", njegove hemijske osobine su približno između ova dva elementa. U tom pogledu, tehnecij je nešto više sličan reniju nego manganu, naročito zbog njegove hemijske inertnosti i tendencije da gradi [[kovalentna veza|kovalentne veze]].{{sfn|Greenwood|1997|p=1044}} Za razliku od mangana, tehnecij lahko ne gradi [[ion|katione]] (ione sa neto pozitivnim nabojem).

Tehnecij iskazuje devet [[oksidacijsko stanje|oksidacijskih stanja]] od -1 do +7, među kojima su +4, +5 i +7 najčešća.<ref name="LANL"/> On se rastvara u [[aqua regia|zlatotopki]], [[dušična kiselina|dušičnoj kiselini]] i koncentriranoj [[sumporna kiselina|sumpornoj kiselini]], ali se ne rastvara u [[hlorovodična kiselina|hlorovodičnoj]] pri bilo kojoj koncentraciji.<ref name="CRC"/> Ovaj metal može katalizirati razlaganje [[hidrazin]]a dušičnom kiselinom, a ova osobina je posljedica njegove višestruke valencije.<ref name="hydrazine"/> To predstavlja problem pri izdvajanju [[plutonij]]a od uranija u procesiranju nuklearnog goriva, gdje se hidrazin koristi kao zaštitni reduktant (donor elektrona) za zadržavanje plutonija trivalentnim umjesto nešto stabilnijim četverovalentnim. Problem pogoršava međusobno pojačana ekstrakcija rastvaračima tehnecija i cirkonija u prethodnoj fazi,<ref name="Coextraction"/> pa je neophodna izmjena u procesu.

=== Izotopi ===
{{Glavni|Izotopi tehnecija}}
Tehnecij, sa [[atomski broj|atomskim brojem]] (''Z'') 43, jest najlakši element u periodnom sistemu elemenata koji ima sve izotope [[radioaktivnost|radioaktivne]]. Drugi najlakši u potpunosti radioaktivni element, [[prometij]], ima atomski broj 61.<ref name="LANL"/> Atomska jezgra sa neparnim brojem [[proton]]a su manje stabilna od onih sa parnim brojem, čak i kada je ukupni broj nukleaon (protona i [[neutron]]a) paran,<ref name="Clayton"/> pa tako elementi sa neparnim ''Z'' imaju manji broj stabilnih izotopa.

Najstabilniji radioaktivni izotopa su tehnecij-98 sa vremenom poluraspada od 4,2 miliona godina, zatim tehnecij-97 čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 2,6 miliona godina i tehnecij-99 čija polovina količine se raspane za 211 hiljada godina.<ref name="NNDC"/> Poznato je još oko 30 drugih radioaktivnih izotopa čiji maseni brojevi se kreću između 85 i 118.<ref name="NNDC"/> Većina ih ima vremena poluraspada kraća od jednog sata, uz izuzetke tehnecija-93 (vrijeme poluraspada 2,73 sata), tehnecija-94 (4,88 sata), tehnecija-95 (20 sati) i tehnecija-96 (4,3 dana).<ref name="CRCisotopes"/> Glavni način raspada izotopa lakših od <sup>98</sup>Tc jest [[elektronski zahvat]], čime nastaje neki od izotopa [[molibden]]a (''Z'' = 42).<ref name="NNDC"/> Za tehnecij-98 i teže izotope osnovni način raspada je beta-emisija (emisija elektrona ili pozitrona), dajući [[rutenij]] (''Z'' = 44) sa izuzetkom tehnecija-100 koji se može raspadati dvojako (beta-emisijom i elektronskim zahvatom).<ref name="crclide"/><ref name="NNDC"/>

Tehnecij ima brojne [[nuklearni izomer|nuklearne izomere]], tj. izotope sa jednim ili više pobuđenih nukleona. Naprimjer, tehnecij-97m (<sup>97m</sup>Tc; gdje je ''m'' skraćenica od ''metastabilni'') je najstabilniji takav izomer čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 91 dan (0,0965 MeV).<ref name="CRCisotopes"/> Za njim slijede tehnecij-95m (vrijeme poluraspada 61 dan; 0,03 MeV) i [[tehnecij-99m]] (6,01 sat, 0,142 MeV).<ref name="CRCisotopes"/> Karakteristično za tehnecij-99m je da on emitira samo gama zrake i raspada se na tehnecij-99.<ref name="CRCisotopes"/> Tehnecij-99 (<sup>99</sup>Tc) je glavni proizvod fisije uranija-235 (<sup>235</sup>U), što ga čini najčešćim izotopom tehnecija koji se najlakše dobija. Jedan gram tehnecija-99 daje 6,2×10<sup>8</sup> raspada u sekundi (tj. 0,62 GBq/g).<ref name=enc/>

== Rasprostranjenost ==
=== U svemiru ===
Američki astronom [[Paul Willard Merrill]] je 1952. pomoću [[spektroskopija|spektroskopske analize]] [[zvijezda]] [[crveni div|crvenih divova]] spektralnih klasa ''S'', ''M'' i ''N'' dokazao da one sadrže velike količine tehnecija.<ref name="Spectroscopic"/> Iako su ove zvijezde pri kraju svog životnog ciklusa i veoma su stare, a najduže [[vrijeme poluraspada]] izotopa tehnecija iznosi kraće od 4 miliona godina, ovo je bio prvi nedvosmisleni dokaz da tehnecij i drugi teški elementi nastaju nuklearnom fuzijom u unutrašnjosti zvijezda. Kod zvijezda [[Zvjezdana klasifikacija|glavnog niza]] kao što je [[Sunce]], temperatura u njihovoj unutrašnjosti nije dovoljno visoka da bi se odvijala sinteza elemenata težih od [[željezo|željeza]]. Stoga su uslovi, poput onih koji vladaju u unutrašnjosti crvenih divova, nedovoljni za sintezu tehnecija u manjim zvijezdama.<ref name="CRC"/><ref name="s8"/><ref name="Charlotte"/>

=== Na Zemlji ===
[[Datoteka:UraniumUSGOV.jpg|thumb|Rude uranija sadrže tehnecij u tragovima]]
Otkada je otkriveno postojanje elementa sa rednim brojem 43, počela je potraga za njegovim prirodnim izvorima na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]]. Tek 1961. naučnicima je uspjelo izdvojiti oko 1&nbsp;ng tehnecija iz 5,3&nbsp;kg rude uranija (tzv. pehblende) porijeklom iz [[Katanga (provincija)|Katange]] u [[Afrika|Africi]] te ga spektrografski dokazati.<ref name="s8"/> [[Spontani raspad|Spontanim raspadanjem]] jezgra izotopa <sup>238</sup>U nastaje element 43, približno iz 1&nbsp;kg čistog uranija nastane samo 1&nbsp;ng tehnecija.{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}}<ref name="Dixon"/><ref name="curtisd"/>

:<math>\mathrm{ ^{238}_{\ 92}U\ \xrightarrow {sf}\ ^{137}_{\ 53} I + ^{99}_{39} Y + 2\, ^{1}_{0} n } </math>

:<math>\mathrm{ ^{99}_{39}Y\ \xrightarrow [1{,}47\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{40}Zr\ \xrightarrow [2{,}1\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{41}Nb\ \xrightarrow [15{,}0\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{42}Mo\ \xrightarrow [65{,}94\, h]{\beta^-} \ ^{99}_{43}Tc\ \xrightarrow [211100\,a] {\beta^{-}}  \ ^{99}_{44}Ru } </math>

Sav tehnecij koji prirodno nastaje na Zemlji je privremeni međuproizvod nuklearnog raspada težih atomskih jezgara a nakon određenog vremena i sam se raspada na druge elemente. Zbog toga količina ovog elementa na Zemlji ne može se porediti sa drugim stabilnim elementima. Sveukupni udio tehnecija u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] samo je neznatno viši od udjela [[francij]]a i [[astat]]a, također dva rijetka radioaktivna hemijska elementa, kojih ima na Zemlji u [[mikrogram]]skim razmjerama. U [[Biosfera|biosferi]] tehnecij se javlja isključivo kao rezultat ljudskih aktivnosti.<ref name="yoshihara" /> Pri nadzemnim testovima [[Nuklearno oružje|nuklearnog oružja]] do 1994. u atmosferu je dospjelo oko 250&nbsp;kg tehnecija, te još dodatnih 1.600&nbsp;kg, koji je ispušten do 1986. iz [[Nuklearni reaktor|nuklearnih reaktora]] i postrojenja za preradu nuklearnog otpada.<ref name="yoshihara" /> Samo iz britanskog postrojenja [[Sellafield]] u periodu od 1995. do 1999. ispušteno je oko 900&nbsp;kg ovog metala u [[Irsko more]], a od 2000. zakonski je ograničeno ispuštanje tehnecija na 140&nbsp;kg godišnje.<ref name="Tagami" />

U živim organizmima tehnecij se može naći samo u izuzetnim slučajevima, naprimjer u [[Jastog|jastozima]] iz zagađenog Irskog mora.<ref name="Phipps" /> U ljudskom organizmu on se po pravilu ne nalazi, osim kod pacijenata koji su bili podvrgnuti nuklearnim medicinskim ispitivanjima na bazi tehnecija.

== Upotreba ==
{{sekcija}}

== Spojevi ==
{{sekcija}}

== Napomene ==
{{napspisak}}

== Reference ==
{{refspisak|2|refs=
<ref name="Harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref>
<ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1339}}</ref>
<ref name="CRC">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|page=[https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse/page/142 142]-147}}, u navedenom izvoru, vrijednosti su izražene u g/mol.</ref>
<ref name="BF008376">{{cite journal|doi = 10.1007/BF00837634|title = Technetium, the missing element|year= 1996|author = Jonge F. A. A.; Pauwels EK|journal = European Journal of Nuclear Medicine|volume = 23|pages = 336–44|pmid = 8599967|issue = 3}}</ref>
<ref name="history-origin">{{cite news| title = History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url = http://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|access-date = 3. 12. 2016| author = N. E. Holden| publisher = Brookhaven National Laboratory}}</ref>
<ref name="masatakao">{{cite journal|title=Discovery of a new element 'nipponium': re-evaluation of pioneering works of Masataka Ogawa and his son Eijiro Ogawa|journal=Spectrochimica Acta Part B|year=2004|author=H. K. Yoshihara |volume=59 |issue=8 |pages=1305–1310 |doi=10.1016/j.sab.2003.12.027 |bibcode=2004AcSpe..59.1305Y}}</ref>
<ref name="multidict">{{cite news| title = Elentymolgy and Elements Multidict, "Technetium"| url = http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Tc| access-date=4. 12. 2016| author = van der Krogt, P.}}</ref>
<ref name="armstrong">{{cite journal|author=Armstrong J. T.|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html | doi = 10.1021/cen-v081n036.p110|title=Technetium|journal=Chemical & Engineering News|volume=81|issue=36|pages=110|publisher=Chemical & Engineering News|year=2003|access-date =11. 11. 2009}}</ref>
<ref name="nieska">{{cite news|author = K. A. Nies|url = http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html|title = Ida Tacke and the warfare behind the discovery of fission|year = 2001|access-date = 4. 12. 2016|archive-date = 9. 8. 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090809125217/http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html|url-status = bot: unknown}}</ref>
<ref name="Weeksa">{{cite journal|title = The discovery of the elements. XX. Recently discovered elements|author= Weeks M. E.|journal = Journal of Chemical Education|year = 1933|pages = 161–170|doi = 10.1021/ed010p161|volume = 10|issue = 3|bibcode = 1933JChEd..10..161W}}</ref>
<ref name="Zingales">{{cite journal|title = From Masurium to Trinacrium: The Troubled Story of Element 43|journal = Journal of Chemical Education|year = 2005|volume = 82|pages = 221–227|author = R. Zingales|url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Feb/abs221.html|doi = 10.1021/ed082p221|bibcode = 2005JChEd..82..221Z|issue = 2|access-date = 5. 12. 2016|archive-date = 13. 9. 2006|archive-url = https://web.archive.org/web/20060913085741/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Feb/abs221.html|url-status = dead}}</ref>
<ref name="Emilios">{{cite book |author=Emilio Segrè |year=1993 |title=A Mind Always in Motion: the Autobiography of Emilio Segrè |url=https://archive.org/details/mindalwaysinmoti00segr |publisher=University of California Press |location=Berkeley, Kalifornija |isbn=0520076273 |pages=[https://archive.org/details/mindalwaysinmoti00segr/page/115 115]–118}}</ref>
<ref name=segre>{{cite journal|doi = 10.1038/159024a0|pmid = 20279068|title = Technetium: The Element of Atomic Number 43|year = 1947|author = Perrier C.; Segrè E.|journal = Nature|volume = 159|issue = 4027|pages = 24|bibcode = 1947Natur.159...24P }}</ref>
<ref name="transpipl">{{cite book|title =The transuranium people: The inside story|publisher =University of California, Berkeley & Lawrence Berkeley National Laboratory|year =2000|chapter =Chapter 1.2: Early Days at the Berkeley Radiation Laboratory|page =15|url =http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html|isbn =1-86094-087-0|access-date=5. 12. 2016|archive-url =https://web.archive.org/web/20070124220556/http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html|archive-date=24. 1. 2007|url-status =dead}}</ref>
<ref name="Merrill">{{cite journal|author=Merrill P. W.|journal=Science|volume=115|pages=479–89 [484]|year=1952|title=Technetium in the stars|doi=10.1126/science.115.2992.479|issue=2992|bibcode = 1952Sci...115..479. }}</ref>
<ref name="crclide">{{cite book| title = The CRC Handbook| publisher =CRC press|chapter = Line Spectra of the Elements| year= 2005|url=https://books.google.com/?id=q2qJId5TKOkC&pg=PT1672|pages=10–70 (1672) | author=David R. Lide | isbn=978-0-8493-0595-5}}</ref>
<ref name=enc>{{cite book| title = The Encyclopedia of the Chemical Elements| url = https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp| editor = Hampel, C. A.| author = Rimshaw S. J.| location = New York| publisher = Reinhold Book Corporation| year = 1968| pages = [https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp/page/689 689]–693}}</ref>
<ref name="Autler">{{cite news| title = Technetium as a Material for AC Superconductivity Applications| author = Autler S. H.| publisher = Proceedings of the 1968 Summer Study on Superconducting Devices and Accelerators|access-date = 5. 5. 2009 |year=1968| url = http://www.bnl.gov/magnets/Staff/Gupta/Summer1968/0049.pdf}}</ref>
<ref name="LANL">{{cite web|title=Technetium|url=http://periodic.lanl.gov/43.shtml|publisher=Los Alamos National Laboratory|datum=15. 12. 2003|work=Periodic Table of the Elements|author=Husted R.|access-date=7. 12. 2016}}</ref>
<ref name="hydrazine">{{cite journal | doi = 10.1016/0022-5088(84)90023-7 | title=The technetium-catalysed oxidation of hydrazine by nitric acid | journal=Journal of the Less Common Metals | year=1984 | volume=97 | pages=191–203 | author=John Garraway}}</ref>
<ref name="Coextraction">{{cite journal | doi = 10.1016/0022-5088(85)90379-0 | title=Coextraction of pertechnetate and zirconium by tri-n-butyl phosphate | journal=Journal of the Less Common Metals | year=1985 | volume=106 | issue=1 | pages=183–192 | author=J. Garraway}}</ref>
<ref name="Clayton">{{cite book|url=https://books.google.com/?id=8HSGFThnbvkC&pg=PA547|page=547|title=Principles of stellar evolution and nucleosynthesis: with a new preface|author=Clayton, D. D.|publisher=University of Chicago Press|year=1983|isbn=0-226-10953-4}}</ref>
<ref name="NNDC">{{cite web|url = http://www.nndc.bnl.gov/chart/|author = urednici NNDC|editor = Sonzogni, A. A.|title = Chart of Nuclides|publisher = National Nuclear Data Center, Brookhaven National Laboratory|access-date = 11. 12. 2016|year = 2008|location = New York|archive-date = 22. 8. 2011|archive-url = https://www.webcitation.org/618bSplPt?url=http://www.nndc.bnl.gov/chart/|url-status = dead}}</ref>
<ref name="CRCisotopes">{{cite book |author = Holden N. E. |title = Handbook of Chemistry and Physics |url = https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_632 |editor = Lide. D. R. |edition = 87. |year = 2006 |publisher = CRC Press, Taylor & Francis Group |location = Boca Raton, Florida |pages = [https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_632/page/11 11]–88–11–89 |isbn = 0-8493-0487-3}}</ref>
<ref name="Spectroscopic">{{Cite journal|author=S. Paul, W. Merrill|title=Spectroscopic Observations of Stars of Class S|url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1952-07_116_1/page/21|journal=The Astrophysical Journal|volume=116|year=1952|pages=21–26|doi=10.1086/145589}}</ref>
<ref name="s8">{{Cite book|author=K. Schwochau|title=Technetium—chemistry and radiopharmaceutical applications|url=https://archive.org/details/nuclearradiochem00schw|publisher=Willey|year=2000|isbn=9783527294961|pages=[https://archive.org/details/nuclearradiochem00schw/page/n69 7]–9}}</ref>
<ref name="Charlotte">{{Cite journal|author=Charlotte E. Moore|title=Technetium in the Sun|journal=Science|volume=114|number=2951|year=1951|pages=59–61|doi=10.1126/science.114.2951.59|pmid=17782983}}</ref>
<ref name="Dixon">{{Cite journal|author=Paul Dixon, David B. Curtis, John Musgrave, Fred Roensch, Jeff Roach, Don Rokop|title=Analysis of Naturally Produced Technetium and Plutonium in Geologic Materials|journal=Analytical Chemistry|volume=69|number=9|year=1997|pages=1692–1699|doi=10.1021/ac961159q}}</ref>
<ref name="curtisd">{{Cite journal|author=D. Curtis|title=Nature’s uncommon elements: plutonium and technetium|url=https://archive.org/details/sim_geochimica-et-cosmochimica-acta_1999-01_63_2/page/275|journal=Geochimica et Cosmochimica Acta|volume=63|number=2|year=1999|pages=275–285|doi=10.1016/S0016-7037(98)00282-8}}</ref>
<ref name="yoshihara">{{Cite book|author=K. Yoshihara|chapter=Technetium in the Environment|editor=K. Yoshihara, T. Omori|title=Technetium and Rhenium – Their Chemistry and Its Applications|volume=176|publisher=Springer-Verlag|location=Berlin/ Heidelberg|year=1996|isbn=3-540-59469-8}}</ref>
<ref name="Tagami">Keiko Tagami: {{Cite web| url= http://www.soc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN41/j041Tagami.pdf| title= Technetium-99 Behaviour in the Terrestrial Environment – Field Observations and Radiotracer Experiments.| access-date= 12. 12. 2016| archive-date= 16. 7. 2011| archive-url= https://web.archive.org/web/20110716074258/http://www.soc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN41/j041Tagami.pdf| url-status= bot: unknown}} u: ''Journal of Nuclear and Radiochemical Sciences.'' 4, 2003, str. A1–A8.</ref>
<ref name="Phipps">{{Cite journal|author=John D. Harrison, Alan Phipps|url=http://www.iop.org/EJ/abstract/0952-4746/21/1/004|title=Gut transfer and doses from environmental technetium|journal=J. Radiol. Prot.|volume=21|year=2001|pages=9–11|doi=10.1088/0952-4746/21/1/004}}</ref>
}}

== Literatura ==
* {{cite book |title = Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements |author = Emsley J. |publisher = Oxford University Press |year = 2001 |location = Oxford, Engleska |isbn = 0-19-850340-7 |url = https://books.google.com/?id=j-Xu07p3cKwC&printsec=frontcover |ref = CITEREFEmsley2001}}
* {{cite book|author= Heiserman D. L. |year = 1992 |title = Exploring Chemical Elements and their Compounds |location = New York |publisher = TAB Books |isbn = 0-8306-3018-X |chapter = Element 43: Technetium |ref = CITEREFHeiserman1992}}
* {{cite book|url=https://books.google.com/?id=BHjxH8q9iukC&pg=PP1|author = Schwochau, K.|title =Technetium: chemistry and radiopharmaceutical applications| publisher = Wiley-VCH|year = 2000|isbn =3-527-29496-1|ref = CITEREFSchwochau2000}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Technetium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tc/index.html Osnovni podaci o tehneciju]

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]
[[Kategorija:Tehnecij]]