Izvorni kôd stranice Rodij

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Rodij
| Simbol = Rh
| Atomski broj = 45
| Serija = [[Prelazni metal]]i
| Grupa = 9
| Perioda = 5
| Blok = d
| Slika = [[Datoteka:Rhodium (Rh).jpg|180px]]
| Boja serije = LightCoral
| Izgled = srebreno bijeli metal
| Zastupljenost = 1 · 10<sup>−7</sup><ref name="Harry H. Binder" />
| CAS registarski broj = 7440-16-6
| Atomska masa = 102,90550<ref name="CIAAW" />
| Atomski radijus = 135
| Atomski radijus izračunat = 173
| Kovalentni radijus = 142
| Van der Waalsov radijus = 
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>8</sup>5s<sup>1</sup>
| Izlazna energija = 
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 16, 1
| Energija ionizacije_1 = 719,7
| Energija ionizacije_2 = 1740
| Energija ionizacije_3 = 2997
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 6
| Struktura kristala = kubna plošno centrirana
| Gustoća = 12380<ref name="Greenwood" />
| Magnetizam = paramagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = 1,7 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="weast" />
| Tačka topljenja_K = 2236
| Tačka topljenja_C = 1963<ref name="Vaccari"/>
| Tačka ključanja_K = 4000<ref name="Zhang" />
| Tačka ključanja_C = 3727
| Molarni volumen = 8,28 · 10<sup>−6</sup>
| Toplota isparavanja = 531<ref name="Zhang" />
| Toplota topljenja = 21,7
| Brzina zvuka = 4700
| Brzina zvuka_K = 293,15
| Specifična toplota = 243<ref name="davidlide" />
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 23,3 · 10<sup>6</sup>
| Specifična električna provodljivost_K = 
| Toplotna provodljivost = 150
| Toplotna provodljivost_K = 
| Oksidacioni broj  = 0, '''+1''', +2, '''+3''', +4
| Oksidi = Rh<sub>2</sub>O
| Elektrodni potencijal = 0,76 [[Volt|V]] (Rh<sup>3+</sup> + 3e<sup>−</sup> → Rh)
| Elektronegativnost = 2,28
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|16|22|24/25}}
| Radioaktivan = Ne
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Rh
| Maseni broj = 101
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 3,3 [[godina|g]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 0,542
| Tipraspada1ZP = <sup>101</sup>Ru
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Rh
| Maseni broj = 102
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  207 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>+</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 2,323
| Tipraspada1ZP = <sup>102</sup>Ru
| Tipraspada2ZM = β<sup>-</sup>
| Tipraspada2ZE = 1,150
| Tipraspada2ZP = <sup>102</sup>Pd
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Rh
| Maseni broj = 103
| Rasprostranjenost u prirodi = '''100'''
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Rh
| Maseni broj = 104
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 42,3 [[sekunda|s]]
| Tipraspada1ZM = β<sup>-</sup>
| Tipraspada1ZE = 2,441
| Tipraspada1ZP = <sup>104</sup>Pd
| Tipraspada2ZM = β<sup>+</sup>
| Tipraspada2ZE = 1,141
| Tipraspada2ZP = <sup>104</sup>Ru
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Rh
| Maseni broj = 105
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 35,36 [[Sat (jedinica)|h]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 0,567
| Tipraspada1ZP = <sup>105</sup>Pd
}}
|}}
'''Rodij''' je [[hemijski element]] sa [[hemijski simbol|hemijskim simbolom]] '''Rh''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 45. To je srebreno-sjajni, tvrdi, nereaktivni [[prelazni metal]]. U [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]], zajedno sa [[kobalt]]om, [[iridij]]em i [[majtnerij]]em spada u [[9. grupa hemijskih elemenata|9. grupu]] odnosno "grupu kobalta". Rodij ima dosta sličnosti sa drugim platinastim elementima poput [[platina|platine]] ili [[paladij]]a. To naprimjer uključuje vrlo slabu reaktivnost karakterističnu za [[plemeniti metal|plemenite metale]] kao i veliku [[katalizator|katalitičku]] aktivnost.

Zbog tih osobina, rodij se koristi pretežno u obliku [[legura]] kao katalizator. Kao važan dio katalizatora u motornim vozilima, on pomaže pri redukciji [[Dušikovi oksidi|dušikovih oksida]]. Rodijevi katalizatori se koriste i u nekim industrijskim procesima za proizvodnju određenih hemijskih supstanci, poput proizvodnje šalitre putem [[Ostwaldov proces|Ostwaldovog procesa]]. Pošto se ovaj metal vrlo rijetko nalazi u prirodi a pri tom ima vrlo veliki obim upotrebe, ubraja se među najskuplje metale uopće. U ljudskom tijelu ga nema, a njegova biološka funkcije nije poznata.<ref name="Huheey"/>

== Historija ==
Rodij je otkrio [[William Hyde Wollaston]] 1803. u uzorku rude sirove platine iz [[Južna Amerika|Južne Amerike]]. U istoj rudi, Wollaston i [[Smithson Tennant]] otkrili su još tri druga platinska metala: [[paladij]], [[osmij]] i [[iridij]]. Prvo su rudu otopili u "carskoj vodi" ([[Aqua regia]]). Razdvojio se rastvorljivi dio i crni nerastvorljvi ostatak, u kojem je Tennant pronašao osmij i iridij. Wollaston je uspio iz rastvora carske vode istaložiti rodij te neke druge sastojke sa [[cink]]om u prahu.

Nakon odvajanja [[bakar|bakra]] i [[olovo|olova]] razblaženom [[dušična kiselina|nitratnom kiselinom]] te ponovnim rastvaranjem u carskoj vodi i dodavanju [[natrij-hlorid]]a nastao je Na<sub>3</sub><nowiki>[</nowiki>RhCl<sub>6</sub><nowiki>]</nowiki> · n H<sub>2</sub>O, da bi nakon isparavanja tekućine preostala ružičasto-crvena so. Iz nje je Wollaston ekstrakcijom sa [[etanol]]om i redukcijom sa cinkom uspio dobiti elementarni rodij. Izabrao je ime po [[grčki jezik|starogrčkoj]] riječi ῥόδεος ''rhodeos'' ("ružičasto-crven"), pošto mnogi spojevi rodija pokazuju upravo tu boju.<ref name="Platmetrev"/>

Od 1820. među prvim načinima upotrebe novih metala bila je izrada vrhova naliv-pera, za šta se upotrebljavala legura rodija i [[kalaj]]a. Međutim, ona je kasnije zamijenjena tvrđim legurama osmija i iridija.<ref name="Platmetrev"/>

== Osobine ==
[[Datoteka:Rhodium powder pressed melted.jpg|180px|thumb|lijevo|Sa desna na lijevo: topljeni rodij, presovani, prah rodija]]
[[Datoteka:Cubic, face-centered.png|thumb|lijevo|180px|Kristalna struktura Rh, a = 380,4 pm]]
=== Fizičke ===
Rodij je srebreno-svijetli, teško topivi, tvrdi [[plemeniti metal]]. Dostaje tvrđi od zlata ili platine, ali i pored toga se lahko izvlači u žice i može se kovati. Po mnogim osobinama može se uporediti sa drugim platinskim elementima. Tako naprimjer [[talište|tačka topljenja]] rodija iznosi 1966&nbsp;°C što je između one kod platine (1772&nbsp;°C) i rutenija (2334&nbsp;°C). [[Gustoća]] elementa od 12,41 g/cm<sup>3</sup> također se može porediti sa "susjednim" elementima iz periodnog sistema rutenijem i paladijem. Rodij ima najvišu provodljivost topline i električne struje od svih platinskih metala. Na temperaturi ispod 0,9 K rodij postaje [[superprovodnik]].<ref name="ullmann"/>

Rodij se kristalizira poput [[kobalt]]a i [[iridij]]a u kuglastom kubičnom kristalnom sistemu (tip bakra) sa prostornom grupom ''Fm''<span style="text-decoration:overline;">3</span>''m'' (br. 225) i sa parametrom rešetke a = 380,4 pm kao i četiri formulske jedinice po elementarnoj ćeliji.<ref name="Schubert"/>

=== Hemijske ===
Kao tipični plemeniti metal, rodij je veoma hemijski inertan. Poslije iridija je najmanje reaktivni platinski metal. Reagira sa kisikom i [[hlor]]om tek pri temperaturi od 600 do 700&nbsp;°C gradeći [[rodij(III)-oksid]] odnosno [[rodij(III)-hlorid]]. Također sa najreaktivnijim halogenom [[fluor]]om reagira tek pri visokoj temperaturi dajući [[rodij(VI)-fluorid]]. Mineralne kiseline ne napadaju ovaj metal. Jedini izuzetak čini fino isitnjeni rodij, koji se vrlo polahko otapa u carskoj vodi i koncentriranoj [[sumporna kiselina|sumpornoj kiselini]].

Metal reagira sa nekim istopljenim solima te se na taj način može odvojiti iz smjese. Soli, sa kojima je to moguće, su [[natrij-hidrogensulfat]], [[kalij-disulfat]], cijanid i [[natrij-karbonat]]. Kisik se rastvara u tečnom rodiju. Pri njegovom hlađenju i očvršćivanju, kisik se iz njega ponovno oslobađa.

=== Izotopi ===
Poznata su ukupno 33 [[izotop]]a kao i 20 nuklearnih izomera rodija.<ref name="nubase"/> Prirodni rodij se u potpunosti sastoji iz jednog izotopa <sup>103</sup>Rh te stoga spada među 22 poznata jednoizotopna elementa. Vještački izotopi sa najdužim [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] su <sup>101</sup>Rh koji se raspada na <sup>101</sup>Ru za 3,3 godine (t<sup>1/2</sup>) putem [[elektronski zahvat|elektronskog zahvata]]. Neznatnim dijelom njegov raspad ide preko metastabilnog jezgra izomernim prelazom u <sup>102</sup>Rh.<ref name="nubase"/> Kratkoživuće jezgro izotopa <sup>105</sup>Rh sa vremenom poluraspada od 35,88 sati našlo je primjenu u medicini kao traser.

== Rasprostranjenost ==
Rodij je, zajedno sa [[rutenij]]em i [[iridij]]em, a poslije [[renij]]a, jedan od najrjeđi neradioaktivnih metala u kontinentalnom dijelu Zemljine kore. Njegov udio na Zemlji iznosi približno 1 ppb (jedan gram na 1.000 tona).<ref name="davidlide"/> U prirodi, rodij se može javljati i u samorodnom obliku, pa je zbog toga priznat i kao [[mineral]]. Među najvažnije tiplokalitete rodija ubraju se okrug Stillwater u [[Montana|Montani]] te zaliv Goodnews na [[Aljaska|Aljasci]]. Na tim lokalitetima, rodij prati, između ostalih, druge platinske metale i [[zlato]].<ref name="Mineralogy"/>

Pored elementarnog rodija, poznati su i neki njegovi minerali kao što su [[bowieit]], [[genkinit]] ili [[miasit]]. Međutim, i oni su kao i elementarni rodij veoma rijetki te za njegovo dobijanje ne igraju nikakvu važniju ulogu. Najvažnija nalazišta elementa nalaze se u [[sulfid]]nim [[nikl]]-bakarnim rudama, kojih najviše ima u [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]], Kanadi (Sudbury) i [[Sibir]]u. U depozitima zlata u Meksiku također se javlja rodij u značajnijim količinama. Pri preradi ovih ruda, rodij se taloži zajedno sa drugim platinskim metalima te se na kraju obrade mora izdvojiti iz njih.

== Dobijanje ==
[[Datoteka:Rhodium foil and wire.jpg|lijevo|thumb|Folija i žica od rodija]]
Dobijanje metalnog rodija je kao i dobijanje drugih platinskih metala veoma zahtjevno. To se odnosi prvenstveno na sličnost s njima i slabu reaktivnost te grupe elemenata, zbog čega se oni izuzetno teško odvajaju jedan od drugih. Polazna sirovina za dobijanje rodija je [[anodni mulj]] koji se taloži kao sporedni proizvodi pri [[elektroliza|elektrolizi]] u proizvodnji bakra i [[nikl]]a. Najprije se mulj rastvara u carskoj vodi. Prvo se rastvara zlato, [[platina]] i [[paladij]], dok [[rutenij]], [[osmij]], rodij i iridij kao i srebro u vidu [[srebro-hlorid]]a preostaje nerastvoreno. Srebro-hlorid se zagrijavanjem sa [[olovo-karbonat]]om i nitratnom kiselinom prevodi u rastvorljivi [[srebro-nitrat]] i tako uklanja.

Da bi se rodij odvojio od drugih elemenata, nerastvorljivi ostatak se topi zajedno sa [[natrij-hidrogensulfat]]om. Nastaje [[rodij-sulfat]] (Rh<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>) koji je rastvorljiv u vodi, koji se može istaložiti s vodom. Rastvoreni rodij se najprije taloži sa [[natrij-hidroksid]]om u vidu rodij-hidroksida Rh(OH)<sub>3</sub>. Sljedeće faze procesa proizvodnje su rastvaranje u hlorovodičnoj kiselini čime nastaje H<sub>3</sub><nowiki>[</nowiki>RhCl<sub>6</sub><nowiki>]</nowiki> te taloženje sa [[natrij-nitrit]]om i [[amonij-hlorid]]om u obliku (NH<sub>4</sub>)<sub>3</sub><nowiki>[</nowiki>Rh(NO<sub>2</sub>)<sub>6</sub><nowiki>]</nowiki>. Da bi se došlo do elementarnog rodija, taj spoj se [[macerat|macerira]] hlorovodičnom kiselinom čime nastaje rastvorljivi kompleks (NH<sub>4</sub>)<sub>3</sub><nowiki>[</nowiki>RhCl<sub>6</sub><nowiki>]</nowiki>. Nakon što se isparavanjem ukloni voda, pomoću vodika se može reducirati do praškastog rodija.

:<math>\mathrm{2\ {(NH_4)}_{3}{[RhCl_6] + 3 \ H_2} \longrightarrow} </math> 
::<math>\mathrm{ 2\ Rh + 6\ NH_4^+ + 6\ Cl^-+ 6\ HCl}</math>
:<small>Reakcija amonij-heksahlororodata sa vodikom daje rodij</small>

Izotopi rodija nastaju kao sporedni proizvodi pri cijepanju jezgra [[uranij]]a <sup>235</sup>U te se mogu ekstrahirati iz potrošenih gorivih elemenata. Zbog [[radioaktivnost]]i do danas ne postoji niti jedna komercijalna upotreba tako dobijenog rodija.<ref name="ullmann"/>

Rodij se proizvodi u vrlo ograničenom obimu, tako da je svjetska proizvodnja u 2005. iznosila samo 23,5 tone. Od ukupne proizvodnje oko 83,2% se odnosi na [[Južnoafrička Republika|Južnoafričku Republiku]]. Drugi najveći proizvođač je bila [[Rusija]] (11,9%) nakon koje slijede [[Kanada]] i [[Zimbabve]].

== Upotreba ==
[[Datoteka:White-gold--rhodium-plated.jpg|thumb|desno|Prsten od "bijelog" zlata prekriven slojem rodija]]
Kao i drugi platinski metali, rodij u mnogim procesima djeluje [[katalizator|katalitički]]. Ne samo metalni rodij djeluje tako, nego i njegovi spojevi i legure sa drugim platinskim metalima, pa se stoga u te svrhe i oni koriste. Osim katalitičkih, postoje i mogućnosti upotrebe rodija u druge svrhe, ali su načini upotrebe vrlo ograničeni zbog njegove visoke cijene.

Najvažnija oblast u kojoj se koristi rodij su katalizatori u vozilima. On u njima služi da omogući i ubrza [[redoks reakcija|redukciju]] [[dušik-monoksid]]a do elementarnog [[dušik]]a. Ako se umjesto rodija koristi [[platina]] ili [[paladij]], dolazi do prekomjernog nastanka [[amonijak]]a i didušik-monoksida.<ref name="Votsmeier"/> Dio rodija se koristi za katalizatore u industriji dušične kiseline. U takozvanom [[Ostwaldov proces|Ostwaldovom procesu]] za katalitičko sagorijevanje amonijaka do dušik-monoksida upotrebljavaju se mrežice, koje se sastoje iz legure platine sa rodijem gdje je njegov udio 10%. Korištenjem rodija povećava se postojanost i prinos reakcije u odnosu na korištenje čiste platine.<ref name="HoWi1697"/> Također i u Andrussowom procesu za proizvodnju cijanovodične kiseline kao katalizatori se koriste legure platine i rodija.<ref name="ullmann"/>

Uvođenje trofaznog katalizatorskog konvertora u vozila, koji je prvi uveo [[Volvo]] 1976. znatno je povećalo potražnju za rodijem. Stariji automobilski katalizatori koristili su samo platinu i [[paladij]], dok se u trofaznim katalizatorskim konvertorima dodaje i rodij da bi se smanjila količina ispuštanja dušikovih oksida NO<sub>x</sub>.<ref name="Amatayakul"/><ref name="heck2001"/><ref name="monolith"/>

Metalni rodij se može koristiti i kao pokrivni sloj. S njim se prekrivaju površine za koje se želi da imaju veliku refleksiju [[svjetlost]]i pa se stoga on koristi za izradu vrlo skupih ogledala. Istovremeno, pokrivni sloj rodija je izuzetno tvrd i hemijski stabilan. Zbog toga se rodij koristi i za oblaganje satova, okvira za [[naočale]] i nakit. On štiti takve predmete od habanja osnovnog metala što je važno naročito za [[nakit]] od srebra ili "bijelog" zlata. Proces prekrivanja rodijem naziva se rodiniranje.<ref name="rodiniranje"/>

Drugi vidovi upotrebe su visokozahtjevni laboratorijski uređaji i aparati, razni grijači ili termo-elementi, koji se prave od legura platine i rodija. Odkako su [[plemeniti metal]]i ponovno došli u međunarodnu pažnju finansijskih ulagača, postoje i određeni finansijski proizvodi na fizičkoj osnovi rodija. Na osnovu kasnijeg ulaska u industriju poslije otkupa, rodij se uglavnom nudi u obliku praha. Od 2012. ulaganje u metalni rodij je prošireno ponudom rodija u obliku šipki.<ref name="barspage"/>

Cijena rodija na [[tržište|tržištu]] je snažno porasla jer je povećana potrošnja kao i potražnja u industriji nakita a svjetska proizvodnja u 2005. iznosila je 25,3 tone.<ref name="BGR"/> Tako naprimjer cijena je 2003. iznosila oko 475 [[američki dolar|US$]] (u cijenama 2003. to je iznosilo 420 €) po unci (oko 31,1 gram),<ref name="kitco"/> a u junu 2008. sa cijenom od preko 9.700 dolara po unci (oko 6.230 €) ubrajao se u najskuplje metale uopće,<ref name="godmode"/><ref name="bundesan"/> ali je poslije toga cijena pala na ispod 1.000 US$ u decembru 2008. Tri godine kasnije, 6. decembra 2011. cijena rodija se oporavila pa je koštao 1.675 US$.<ref name="kitco"/> Ipak, do kraja 2015. cijena je opet pala na oko 650 US$ po unci.<ref name="nzz.ch"/>

== Spojevi ==
Rodij gradi spojeve sa [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]] od -I do +VI. Najstabilnije stanje je +III, dok viša stanja se javljaju pretežno u spojevima sa [[fluor]]om, a niža u kompleksima sa ligandima poput [[ugljik-monoksid]]a, cijanida i fosfana.

Neki spojevi rodija, poput rodij(II)-karboksikompleksa,<ref name="Esther"/> se istražuju da li su pogodni za liječenje nekih oblika [[rak (bolest)|raka]]. Ti spojevi, kao i slični spojevi platine, su često hepatotoksični.<ref name="Desoize"/><ref name="Katsaros"/>

=== Kompleksi ===
Neki kompleksi rodija se koriste u tehnički vrlo važnim sintezama organskih hemikalija kao [[katalizator]]i. U njih se ubrajaju [[Wilkinsonov katalizator]], koji se sastoji iz kvadratno-planarnog kompleksa rodija sa tri liganda [[trifenilfosfan]]a (PPh<sub>3</sub>) i jednim hloridnim ligandom. Jedna od reakcija koju on katalizira jeste hidriranje [[alken]]a sa vodikom. Također je moguće zamijeniti ligande sa [[hiralnost|hiralnim]] grupama, te na taj način postići asimetrično hidriranje. Takvo hidriranje se koristi, između ostalog, za sintezu [[aminokiselina|aminokiseline]] [[Levodopa|<small>L</small>-DOPA]].<ref name="Knowles"/> Druga važna reakcija u kojoj se koristi Wilkinsonov katalizator je [[hidroformiliranje]] (oksosinteza). Pri toj reakciji se iz alkena, ugljik-monoksida i vodika dobijaju [[aldehid]]i.<ref name="Elschenbroich"/>

== Rizici ==
Kompaktni rodij (u većim komadima) je zbog svoje slabe reaktivnosti gotovo bezopasan. Međutim, vrlo sitno načinjeni prah rodija je vrlo lahko zapaljiv i može sagorijevati. Pošto zapaljeni rodij reagira s [[voda|vodom]], za njegovo gašenje smiju se koristiti samo sredstva za gašenje zapaljenih metala (iz [[Požar#Klasa D|klase D]]).<ref name="GESTIS"/> Postoje određena saznanja da rodij i njegovi spojevi imaju karcinogena djelovanja pa su svrstani u kategoriju 3b kancerogenih supstanci.<ref name="GESTIS"/>

Kao i drugi [[ion]]i teških metala, i ioni rodija kada su u visokim koncentracijama u rastvoru djeluju otrovno. Jedno ispitivanje na [[epitel]]nim ćelijama [[pluća]] dalo je vrijednost smrtnosne doze LC<sub>50</sub> od 1,2&nbsp;mmol · l<sup>−1</sup> za ione rodija.<ref name="Suresb"/>

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Rhodium}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/045.htm ''The Periodic Table of Videos''] (University of Nottingham)
* [http://www.americanelements.com/rh.html American Elements]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011091051/http://americanelements.com/rh.html |date=11. 10. 2007 }}
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele045.html The Element Rhodium], na stranici Jefferson Lab

== Reference ==
{{refspisak|2|refs=
<ref name="Knowles">William S. Knowles: ''Asymmetrische Hydrierungen (Nobel-Vortrag)''. u: ''Angew. Chem.'', 114, 12, str. 2096–2107, {{doi|10.1002/1521-3757(20020617)114:12<2096::AID-ANGE2096>3.0.CO;2-Z}}.</ref>
<ref name="Katsaros">{{Cite journal|author=N. Katsaros, A. Anagnostopoulou|title=Rhodium and its compounds as potential agents in cancer treatment|journal=Critical Reviews in Oncology Hematology|volume=42|year=2002|pages=297–308|pmid=12050021}}</ref>
<ref name="Elschenbroich">{{Cite book|author=Christoph Elschenbroich|title=Organometallchemie|edition=5|publisher=Teubner|location=Wiesbaden|year=2005|isbn=3-519-53501-7}}</ref>
<ref name="Esther">Esther B. Royar, Stephen D. Robinson: ''Rhodium(II)-Carboxylato Complexes''. u: ''Platinum Metals Rev.'', 1982, 26 (2), str. 65–69 ([http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v26-i2-065-069.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924074320/http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v26-i2-065-069.pdf |date=24. 9. 2015 }}).</ref>
<ref name="Desoize">{{Cite journal|author=B. Desoize|title=Metals and metal compounds in cancer treatment|journal=Anticancer Res|volume=24|year=2004|pages=1529–1544|pmid=15274320}}</ref>
<ref name="Amatayakul">{{cite journal | doi = 10.1016/S0959-6526(00)00082-2 | title = Life cycle assessment of a catalytic converter for passenger cars |year= 2001 |author= Amatayakul W, Ramnäs Olle | journal = Journal of Cleaner Production | volume = 9 | issue = 5 | pages = 395}}</ref>
<ref name="monolith">{{cite journal | doi = 10.1016/S1385-8947(00)00365-X | title = The application of monoliths for gas phase catalytic reactions | url = https://archive.org/details/sim_chemical-engineering-journal_2001-03-15_82_1-3/page/n158 |year = 2001 | author= Heck R; Gulati Suresh; Farrauto Robert J. | journal =  Chemical Engineering Journal | volume = 82| pages = 149}}</ref>
<ref name="heck2001">{{cite journal | doi = 10.1016/S0926-860X(01)00818-3 | title = Automobile exhaust catalysts |year = 2001 |author= Heck R; Farrauto Robert J. | journal = Applied Catalysis A: General | volume = 221 | pages = 443}}</ref>
<ref name="GESTIS">[http://gestis.itrust.de/nxt/gateway.dll?f=id$t=default.htm$vid=gestisdeu:sdbdeu$id=007450 Rodij]{{Mrtav link}} u GESTIS bazi podataka, IFA, pristupljeno 4. aprila 2008.</ref>
<ref name="nzz.ch">[http://www.nzz.ch/finanzen/devisen-und-rohstoffe/rohstoffe/luxusmetall-zum-schnaeppchenpreis-1.18690578 Cijena rodija]</ref>
<ref name="Suresb">Bernd Sures, Sonja Zimmermann: ''Untersuchungen zur Toxizität von Platin, Palladium und Rhodium''. Programm Lebensgrundlage Umwelt und ihre Sicherung, Univerzitet Karlsruhe, 2005 ([http://www.fachdokumente.lubw.baden-wuerttemberg.de/servlet/is/40254/BWR22012SBer.pdf?command=downloadContent&filename=BWR22012SBer.pdf&FIS=203 PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924010421/http://www.fachdokumente.lubw.baden-wuerttemberg.de/servlet/is/40254/BWR22012SBer.pdf?command=downloadContent&filename=BWR22012SBer.pdf&FIS=203 |date=24. 9. 2015 }}).</ref>
<ref name="godmode">Dana 19. juna 2008. cijena rodija je dostigla 10.200 US$ (tj. oko 6.580 eura), prije nego što je do novembra 2008. pala na 1.100 US$. [http://www.godmode-trader.de/Rhodium/Rhodiumpreis/Kurshistorie (historija cijena)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130723213817/http://www.godmode-trader.de/Rhodium/Rhodiumpreis/Kurshistorie |date=23. 7. 2013 }}.</ref>
<ref name="bundesan">Savezna uprava za geološke nauke i sirovine SR Njemačke: [http://www.bgr.bund.de/EN/Themen/Min_rohstoffe/Produkte/Preisliste/cpl_08_06.pdf?__blob=publicationFile&v=3 Cijene sirovina, stanje juni 2008.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140521031502/http://www.bgr.bund.de/EN/Themen/Min_rohstoffe/Produkte/Preisliste/cpl_08_06.pdf?__blob=publicationFile&v=3 |date=21. 5. 2014 }}</ref>
<ref name="BGR">Savezna uprava za geološke nauke i sirovine SR Njemačke: [http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/P-R/rohstoffwirtschaftliche-steckbriefe,property=pdf,bereich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf Rohstoffwirtschaftliche Steckbriefe für Metall- und Nichtmetallrohstoffe, stanje: januar 2007. (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101120084615/http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/P-R/rohstoffwirtschaftliche-steckbriefe,property=pdf,bereich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf |date=20. 11. 2010 }} {{simboli jezika|de|njemački}}</ref>
<ref name="kitco">{{Cite web |url=http://www.kitco.com/scripts/hist_charts/yearly_graphs.cgi |title=Historijske cijene rodija na stranici kitco.com. |access-date=13. 2. 2016 |archive-date=19. 1. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119041439/http://www.kitco.com/scripts/hist_charts/yearly_graphs.cgi |url-status=dead }}</ref>
<ref name="rodiniranje">[http://goldlux.rs/hemijska-sredstva/rodiniranje-i-pozlacivanje/ Rodiniranje i pozlaćivanje] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160201112519/http://goldlux.rs/hemijska-sredstva/rodiniranje-i-pozlacivanje/ |date=1. 2. 2016 }}, pristupljeno 11. februara 2016, {{sr simbol}}</ref>
<ref name="barspage">{{cite web | url=http://www.goldline.co.uk/rhodium-bars.page | title=Rhodiumbarren | access-date=27. 4. 2013 | language=en | archive-url=https://web.archive.org/web/20160304081721/http://www.goldline.co.uk/rhodium-bars.page | archive-date=4. 3. 2016 | url-status=dead }}</ref>
<ref name="Votsmeier">Martin Votsmeier, Thomas Kreuzer, Gerhard Lepperhoff: ''Automobile Exhaust Control''. u: ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'', Wiley-VCH, 2003, {{doi|10.1002/14356007.a03_189}}.</ref>
<ref name="HoWi1697">{{Cite book|author=A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|url=https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1|page=[https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe/page/n1736 1697]}}</ref>
<ref name="Schubert">K. Schubert: ''Ein Modell für die Kristallstrukturen der chemischen Elemente''. u: ''Acta Crystallographica'', 1974, B30, str. 193–204.</ref>
<ref name="nubase">{{Cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|url=http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|format=pdf|journal=Nuclear Physics|year=2003|volume=A 729|pages=3–128|access-date=10. 2. 2016|archive-date=15. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215004241/http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref>
<ref name="ullmann">{{Cite book|author=Hermann Renner et al.|title=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|chapter=Platinum Group Metals and Compounds|publisher=Wiley-VCH|location=Weinheim|year=2001|doi=10.1002/14356007.a21_075}}</ref>
<ref name="Mineralogy">{{Cite book|chapter=Rhodium|author=Anthony et al.|title=Handbook of Mineralogy|year=1990|edition=1|page=101|url=http://www.handbookofmineralogy.org/pdfs/rhodium.pdf|format=pdf}}</ref>
<ref name="Vaccari">{{Cite book|author=J. A. Vaccari|title=Materials Handbook|publisher=McGraw Hill|year=2002|isbn=978-0-07-136076-0}}</ref>
<ref name="Platmetrev">{{Cite journal|author=W. P. Griffith|title=Bicentenary of Four Platinum Group Metals, Part I Rhodium und Palladium|journal=Platinum Metals Review|year=2003|volume=47|issue=4|pages=175–183}}</ref>
<ref name="Harry H. Binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref>
<ref name="Huheey">{{Cite book|author=James E. Huheey, Ellen A. Keiter, Richard L. Keiter|title=Anorganische Chemie|edition=3|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2003|isbn=3-11-017903-2}}</ref>
<ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013]</ref>
<ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood; A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1427}}</ref>
<ref name="weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}, u ovoj knjizi je navedena vrijednost u g/mol.</ref>
<ref name="Zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="davidlide">{{Cite book|chapter=Properties of the Elements and Inorganic Compounds|author=David R. Lide|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|edition=84|publisher=CRC Press|location=Boca Raton, Florida|year=2003}}</ref>
}}

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]