Izvorni kôd stranice Niobij

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Niobij
| Simbol = Nb
| Atomski broj = 41
| Serija = Prelazni metali
| Grupa = 5
| Perioda = 5
| Blok = d
| Slika = [[Datoteka:Niobium crystals and 1cm3 cube.jpg|180px]]
| Boja serije = LightCoral
| Izgled = sivi metal
| Zastupljenost = 1,9 · 10<sup>−3</sup><ref name="harry"/>
| Atomska masa = 92,90637(2)<ref name="IUPAC"/><ref name="CIAAW"/>
| Atomski radijus = 145
| Atomski radijus izračunat = 164
| Kovalentni radijus = 137
| Van der Waalsov radijus = 
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 5s<sup>1</sup>4d<sup>4</sup>
| Izlazna energija = 
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 12, 1
| Energija ionizacije_1 = 652,1
| Energija ionizacije_2 = 1380
| Energija ionizacije_3 = 2416
| Energija ionizacije_4 = 3700 
| Energija ionizacije_5 = 4877 
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 6
| Struktura kristala = kubna prostorno centrirana
| Gustoća = 8570<ref name="Greenwood"/>
| Gustoća_K = 293,15
| Magnetizam = paramagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = 2,3 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="Weast"/>
| Tačka topljenja_K = 2750
| Tačka topljenja_C = 2477
| Tačka ključanja_K = 5017<ref name="Zhang"/>
| Tačka ključanja_C = 4744
| Molarni volumen = 10,83 · 10<sup>−6</sup>
| Toplota isparavanja = 694<ref name="Zhang" />
| Toplota topljenja = 26,8
| Pritisak pare = 0,0755
| Pritisak pare_K = 2741
| Brzina zvuka = 3480
| Brzina zvuka_K = 293,15
| Specifična toplota = 265
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 6,58 · 10<sup>6</sup>
| Specifična električna provodljivost_K = 
| Toplotna provodljivost = 54
| Toplotna provodljivost_K = 
| Oksidacioni broj = 2, '''5'''
| Oksidi = 
| Elektrodni potencijal = −1,1 [[Volt|V]] (Nb<sup>3+</sup> + 3e<sup>−</sup> → Nb)
| Elektronegativnost = 1,6
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|43}}
| Radioaktivan = Ne
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Nb
| Maseni broj = 91
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 680 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 1,253
| Tipraspada1ZP = <sup>92</sup>Zr
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Nb
| Maseni broj = 92
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  3,47 · 10<sup>7</sup> [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 2,006
| Tipraspada1ZP = <sup>92</sup>Zr
| Tipraspada2ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada2ZE = 0,356
| Tipraspada2ZP = <sup>92</sup>Mo
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Nb
| Maseni broj = 93
| Rasprostranjenost u prirodi = '''100'''
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Nb
| Maseni broj = 94
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 20300 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 2,045
| Tipraspada1ZP = <sup>94</sup>Mo
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Nb
| Maseni broj = 95
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 34,975 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 0,926
| Tipraspada1ZP = <sup>95</sup>Mo
}}
|}}
'''Niobij''' ({{la}}, ranije ''kolumbij'') jeste [[hemijski element]] sa simbolom '''Nb''' (ranije ''Cb'') i [[atomski broj|atomskim brojem]] 41. To je mehki prelazni [[metal (hemija)|metal]], koji se često nalazi u mineralu [[pirohlor]]u, najvažnijim komercijalnim izvorom niobija i [[kolumbit]]u. Ime je dobio po [[Tantal (mitologija)|Tantalovoj]] kćerki [[Nioba|Niobi]], ličnosti iz [[grčka mitologija|grčke mitologije]], zbog svoje sličnosti elementu [[tantal]]u.<ref name="Knapp"/>

Fizičke i hemijske osobine niobija su dosta slične kao i osobine elementa [[tantal]]a, pa je relativno teško razlikovati ova dva metala. Engleski [[hemičar]] [[Charles Hatchett]] objavio je otkriće novog elementa sličnog tantalu 1801. i dao mu ime ''kolumbij''. Njegov sunarodnjak, hemičar [[William Hyde Wollaston]] pogrešno je zaključio da su tantal i kolumbij jednaki. Međutim, Nijemac [[Heinrich Rose]] je 1846. zapazio da rude tantala sadrže neki drugi element kojem je dao ime niobij. Nekoliko naučnih otkrića tokom 1864. i 1865. pokazala su da su niobij i ranije pronađeni kolumbij isti element (i da se razlikuje od tantala), a gotovo cijeli vijek ta dva naziva su se koristila uporedo. Tek 1949. zvanično je usvojen naziv niobij, ali je naziv ''kolumbij'' i dalje ostao u korištenju u metalurgiji, naročito u SAD.

Sve do početka 20. vijeka niobij se nije mnogo komercijalno koristio. [[Brazil]] je vodeći proizvođač niobija i [[feroniobij]]a, [[legura|legure]] niobija i [[željezo|željeza]] sa udjelom niobija od 60% do 70%. Niobij se uglavnom upotrebljava u legurama, najveći dio u posebnim čelicima koji se koriste za pravljenje gasovoda. Iako te legure sadrže najviše 0,1% ovog elementa, tako malehni udio niobija povećava čvrstoću [[čelik]]a. Temperaturna stabilnost superlegura sa niobijem važna je zbog njihove primjene u raketnim i mlaznim motorima. Ovaj metal se koristi u raznim superprovodnim materijalima. Takve superprovodne legure, koje još naprimjer sadrže titanij i [[kalaj]], široko se upotrebljavaju kao superprovodni [[magnet]]i u MRI skenerima. Druge aplikacije niobija uključuju zavarivanje, nuklearnu industriju, elektroniku, optiku, [[numizmatika|numizmatiku]] i [[nakit]]. U posljednje dvije aplikacije do posebnog izražaja dolazi njegova slaba otrovnost i sposobnost obojenja pri anodizaciji.

== Historija ==
Niobij je 1801. otkrio [[Charles Hatchett]]. Otkrio ga je u uzorku rude kolumbita porijeklom iz riječnog korita u [[Massachusetts]]u, koji je u Englesku poslan oko 1743. godine. Hatchett je element nazvao ''kolumbij'' (prema Columbiji, personifikaciji Sjedinjenih Američkih Država). Do sredine 19. vijeka, pretpostavljalo se da se kod kolumbija i tantala (otkrivenog 1802.) radi o istom elementu, jer su se oni u mineralima gotovo uvijek javljali zajedno (u [[parageneza|paragenezi]]).

Tek 1844. [[berlin]]ski profesor [[Heinrich Rose]] dokazao je da su niobijeva i tantalova kiselina različite supstance. Neznajući za radove Hatchetts niti njegovo davanje imena kolumbiju, on je "ponovno" otkriveni element nazvao po kćerki mitološkog [[Tantal (mitologija)|Tantala]], Niobi, zbog sličnosti tog elementa sa tantalom.

Gotovo 100 godina trajala je polemika i diskusija o imenu ovog elementa, sve dok Međunarodna unija za čistu i primijenjenu hemiju ([[IUPAC]]) nije 1950. odlučila da se kao zvanično ime ovog elementa uzme ''niobij''. Godine 1864. [[Christian Wilhelm Blomstrand]] je uspio dobiti metalni niobij pomoću redukcije niobij-hlorida sa vodikom pri visokoj temperaturi. Godine 1866. [[Jean Charles Galissard de Marignac|Charles Marignac]] potvrdio je da je tantal zaseban element. [[Werner von Bolton]] je 1907. dobio veoma čisti elementarni niobij redukcijom heptrafluoroniobata sa natrijem.<ref name="HollemanAF"/>

== Osobine ==
=== Fizičke ===
Niobij je [[Sjaj (mineralogija)|sjajni]], sivi, [[duktilnost|duktilni]], paramagnetični [[metal (hemija)|metal]] u [[5. grupa hemijskih elemenata|5. grupi]] [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema]], iako ima netipičnu konfiguraciju svoje krajnje vanjske elektronske ljuske u odnosu na ostale članove te grupe. (Slično se može uočiti i u njegovom "komšiluku" kod [[rutenij]]a (44), [[rodij]]a (45) i [[paladij]]a (46).)

{| class="wikitable" style="margin:10px; float:left;"
|-
![[Atomski broj|Z]] !! [[Hemijski element|Element]] !! Br. elektrona po ljusci
|-
| 23 || [[vanadij]] || 2, 8, 11, 2
|-
| 41 || niobij || 2, 8, 18, 12, 1
|-
| 73 || [[tantal]] || 2, 8, 18, 32, 11, 2
|-
| 105 || [[dubnij]] || 2, 8, 18, 32, 32, 11, 2 (pretpostavka)
|}

Iako postoji mišljenje da on ima prostorno-centriranu kubičnu [[kristalna struktura|kristalnu strukturu]] u rasponu od T = 0 K do svoje tačke topljenja, mjerenja toplotnog širenja visoke rezolucije duž tri kristalografske ose otkrila su anizotrope koji nisu u skladu sa kubičnom strukturom.<ref name="Neumeier"/> Stoga se za niobij mora razmatrati nova kristalna struktura.
 
Pri kriogenim temperaturama, ovaj metal postaje [[superprovodnik]]. Pri atmosferskom pritisku, on ima najvišu kritičnu temperaturu od svih elementarnih superprovodnika: 9,2 K.<ref name="Pein"/> Niobij ima i najveću [[Meissnerov efekat|dubinu magnetnog prodiranja]] (penetracije) od svih elemenata.<ref name="Pein" /> Osim toga, on je i jedan od tri elementarna superprovodnika tipa II, zajedno sa [[vanadij]]em i [[tehnecij]]em. Superprovodničke osobine dosta zavise od čistoće metalnog niobija.<ref name="Moura"/> Kada je veoma čist, relativno je mehak i duktilan, dok ga nečistoće čine snažnijim.<ref name="Nowak" />

Metal ima i vrlo malehan poprečni presjek hvatanja termalnih [[neutron]]a,<ref name="Jahnke"/> pa se zbog toga koristi u nuklearnoj industriji.<ref name="Nikulina"/>

=== Hemijske ===
[[Datoteka:Niobium strips.JPG|lijevo|thumb|180px|Pločice od niobija]]
Kada se na duži period izloži [[zrak]]u pri sobnoj temperaturi, metal poprima plavkaste nijanse.<ref name="Weast"/> I pored visoke tačke topljenja u elementarnom obliku (2477&nbsp;°C), niobij ima relativno nisku gustoću u odnosu na druge vatrostalne metale. Također, on je otporan na koroziju, pokazuje superprovodničke osobine i gradi dielektrične slojeve [[oksidi|oksida]].

Niobij je neznatno manje [[elektronegativnost|elektropozitivan]] i nešto kompaktniji od njegovog prethodnika u periodnom sistemu, [[cirkonij]]a, dok je praktično isti po veličini u usporedbi sa težim atomima tantala, što se objašnjava [[kontrakcija lantanoida|kontrakcijom lantanoida]].<ref name="Nowak" /> Kao rezultat toga, hemijske osobine ovog elementa su izuzetno slične tantalovim, koji se nalazi direktno ispod niobija u periodnom sistemu elemenata.<ref name="Gupta"/> Iako njegova otpornost na [[korozija|koroziju]] nije tako velika poput tantalove, niska cijena i lakša dostupnost niobija čine ga poželjnijim u manje zahtjevne svrhe i aplikacije poput oblaganja u hemijskim tvornicama.<ref name="Nowak" />

=== Izotopi ===
Prirodni niobij sastoji se iz samo jednog stabilnog [[izotop]]a, <sup>93</sup>Nb.<ref name="NUBASE" /> Do 2003. bila su poznata i sintetizirana najmanje 32 [[radioaktivnost|radioaktivna]] izotopa, sa [[atomska masa|atomskim masama]] u rasponu od 81 do 113. Među njima najstabilniji je izotop <sup>92</sup>Nb čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 34,7 miliona godina. Jedan od najnestabilnijih izotopa je <sup>113</sup>Nb sa procijenjenim vremenom poluraspada od 30 milisekundi. Izotopi lakši od stabilnog <sup>93</sup>Nb imaju tendenciju da se raspadaju β<sup>+</sup> raspadom, dok oni teži se pretežno raspadaju β<sup>−</sup> raspadom, uz određene izuzetke. Izotopi <sup>81</sup>Nb, <sup>82</sup>Nb i <sup>84</sup>Nb imaju sporedne puteve β<sup>+</sup> raspada naknadnom emisijom [[proton]]a, <sup>91</sup>Nb se raspada [[elektronski zahvat|zahvatom elektrona]] i emisijom [[pozitron]]a, dok se <sup>92</sup>Nb raspada i β<sup>+</sup> i β<sup>−</sup> raspadom.<ref name="NUBASE" />

Otkriveno je i opisano najmanje 25 [[nuklearni izomer|nuklearnih izomera]] čije se atomske mase kreću u rasponu od 84 do 104. Unutar tog raspona samo <sup>96</sup>Nb, <sup>101</sup>Nb i <sup>103</sup>Nb nemaju izomere. Najstabilniji među izomerima niobija je <sup>93m</sup>Nb sa vremenom poluraspada od 16,13 godina. Najmanje stabilan izomer je <sup>84m</sup>Nb koji ima vrijeme poluraspada od 103 ns. Svi izomeri niobija se raspadaju [[izomerska tranzicija|izomerskom tranzicijom]] ili beta raspadom osim <sup>92m1</sup>Nb koji ima sporedni lanac raspada elektronskim zahvatom.<ref name="NUBASE" />

== Rasprostranjenost ==
Procjenjuje se da je niobij 34. hemijski element po rasprostranjenosti u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]], uz procijenjeni prosječni udio od 19<ref name="harry"/> do 20 [[Parts per million|ppm]].<ref name="Emsley"/> Međutim, postoje mišljenja da je njegova rasprostranjenost na Zemlji daleko veća, te da se ''nedostajući'' niobij možda nalazi u Zemljinom jezgru zbog njegove velike gustoće.<ref name="patel" /> Elementarni niobij se ne nalazi u prirodi, nego se može pronaći u [[mineral]]ima u kombinaciji sa drugim elementima.<ref name="Nowak"/> Minerali koji sadrže niobij često sadrže i tantal. Neki od primjera su [[kolumbit]] (ferokolumbit; (Fe,Mn)(Nb,Ta)<sub>2</sub>O<sub>6</sub>) i kolumbit-tantalit (ili ''koltan''; (Fe,Mn)(Ta,Nb)<sub>2</sub>O<sub>6</sub>).<ref name="ICE"/> Niobij-tantalitni minerali se najčešće nalaze u obliku pratećih minerala u [[pegmatit]]nim intruzijama kao i u alkalnim intruzivnim [[stijena]]ma. Manje zastupljeni su niobati [[kalcij]]a, [[uranij]]a, [[torij]]a i rijetkih zemnih elemenata. Primjeri takvih niobata su [[pirohlor]] ((Na,Ca)<sub>2</sub>Nb<sub>2</sub>O<sub>6</sub>(OH,F)) i [[euksenit]] ((Y,Ca,Ce,U,Th)(Nb,Ta,Ti)<sub>2</sub>O<sub>6</sub>). Takvi veliki depoziti niobija su pronađeni u prisustvu [[karbonatit]]a (karbonatno-silikatnih vulkanskih stijena) te kao sastojak pirohlora.<ref name="Pyrochlore"/>

Dva najveća depozita pirohlora pronađena su u Brazilu i [[Kanada|Kanadi]] 1950tih, a obje države su i danas najveći proizvođači koncentrata minerala niobija.<ref name="Gupta" /> Najveći depoziti nalaze se unutar karbonatitnih intruzija u Araxá, brazilska država [[Minas Gerais]] čiji je vlasnik kompanija CBMM (''Companhia Brasileira de Metalurgia e Mineração''). Drugi depoziti nalaze se u državi [[Goiás]] a njihov vlasnik je kompanija ''Anglo American plc'' (preko svoje podružnice ''Mineração Catalão'').<ref name="desyde"/> Sveukupno ova dva [[brazil]]ska rudnika proizvode oko 75% ukupne svjetske proizvodnje. Treći najveći proizvođač niobija je rudnik ''Niobec'' kod [[Saint-Honoré (Quebec)|Saint-Honoréa]], u blizini [[Chicoutimi]], [[Québec]], također zasnovan na karbonatitu. Njegov vlasnik je korporacija ''[[Iamgold]]'', a njihova proizvodnja iznosi oko 7% ukupne svjetske ponude.<ref name="desyde"/> Svjetske rezerve niobija se procjenjuju na oko 2,7 miliona tona, od čega na Brazil otpada 2,6 miliona tona.<ref name="mcs2009"/>

== Dobijanje ==
[[Datoteka:World Niobium Production 2006.svg|250px|lijevo|thumb|Proizvođači niobija od 2006 do 2015.]]
Nakon odvajanja od drugih minerala, dobija se smjesa oksida tantala [[tantal-pentoksid|Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub>]] i niobija [[Niobij-pentoksid|Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub>]]. Prvi korak u preradi jeste reakcija tih oksida sa [[Fluoridna kiselina|fluorovodičnom kiselinom]]:<ref name="ICE" />

:Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 14 HF → 2 H<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>TaF<sub>7</sub><nowiki>]</nowiki> + 5 H<sub>2</sub>O
:Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 10 HF → 2 H<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki> + 3 H<sub>2</sub>O

Prvu metodu za izdvajanje niobija u industrijskom obimu razvio je [[Jean Charles Galissard de Marignac]], iskorištavajući različite stepene rastvorljivosti kompleksa niobijevih i tantalovih fluorida, dikalij oksipentafluoroniobat-monohidrata (K<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki>·H<sub>2</sub>O) i dikalij heptafluorotantalata (K<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>TaF<sub>7</sub><nowiki>]</nowiki>) u vodi. Noviji procesi koriste tečnu ekstrakciju fluorida iz vodenog rastvora pomoću organskih rastvarača poput [[cikloheksanon]]a.<ref name="ICE" /> Kompleksi niobijevi i tantalovi fluoridi se izdvajaju odvojeno od organskih rastvarača sa vodom te se, ili talože dodavanjem [[kalij-fluorid]]a da bi se dobili kompleksi kalij-fluorida, ili se istalože pomoću [[amonijak]]a kao pentoksidi:<ref name="HollemanAF" />
:H<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki> + 2 KF → K<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki>↓ + 2 HF

Slijedi reakcija:
:2 H<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki> + 10 NH<sub>4</sub>OH → Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub>↓ + 10 NH<sub>4</sub>F + 7 H<sub>2</sub>O

Koristi se nekoliko metoda za [[redoks reakcija|redukciju]] do metalnog niobija. [[Elektroliza]] istopljene smjese K<sub>2</sub><nowiki>[</nowiki>NbOF<sub>5</sub><nowiki>]</nowiki> i [[natrij-hlorid]]a je jedna od njih. Druga je redukcija fluorida sa [[natrij]]em. Pomoću ove metode može se dobiti niobij relativno visoke čistoće. U industrijskoj proizvodnji većeg obima koristi se redukcija Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub> sa vodikom ili [[ugljik]]om.<ref name="HollemanAF" /> Taj proces uključuje aluminotermičku reakcija smjese željezo-oksida i niobij-oksida koji reagiraju sa [[aluminij]]em:
:3 Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub> + 12 Al → 6 Nb + 2 Fe + 6 Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>

Da bi se ubrzala reakcija, dodaje se malehna količina sredstva za oksidaciju poput [[natrij-nitrat]]a. Kao proizvod dobijaju se [[aluminij-oksid]] i [[feroniobij]], legura željeza i niobija koja se upotrebljava u proizvodnji [[čelik]]a.<ref name="Geoffrey"/><ref name="Dufresne"/> Feroniobij sadrži između 60% i 70% niobija.<ref name="desyde"/> Bez dodavanja željezo-oksida, za proizvodnju niobija koristi se aluminotermička reakcija. Da bi se dostigao stepen legure potreban za superprovodnike neophodna je dalja prerada i prečišćavanje. Dva najveća proizvođača niobija koriste metodu topljenja pomoću električnog luka u [[vakuum]]skom okruženju.<ref name="Aguly" /><ref name="Chou"/>

== Upotreba ==
{{sekcija}}

== Reference ==
{{refspisak|2|refs=
<ref name="HollemanAF">{{cite book|publisher = Walter de Gruyter|year = 1985|edition = 91–100|pages = 1075–1079|isbn = 3-11-007511-3|title = Lehrbuch der Anorganischen Chemie|author=Holleman, Arnold F.; Wiberg, Egon; Wiberg, Nils|chapter = Niob| language =de}}</ref>
<ref name="Moura">{{cite journal|title=Melting And Purification Of Niobium|author=Hernane R. Salles Moura; Louremjo de Moura, Louremjo|journal=AIP Conference Proceedings|year=2007|issue=927|pages=165–178|publisher=American Institute of Physics|issn=0094-243X|url=http://link.aip.org/link/?APCPCS/927/165/1|access-date=13. 9. 2020|archive-date=3. 6. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160603014918/http://scitation.aip.org/content/aip/proceeding/aipcp/10.1063/1.2770689|url-status=dead}}</ref>
<ref name="Nowak">{{cite journal|title=Niobium Compounds: Preparation, Characterization, and Application in Heterogeneous Catalysis|author=Nowak, Izabela; Ziolek, Maria|journal=Chemical Reviews|year=1999|volume=99|issue=12|pages=3603–3624|doi=10.1021/cr9800208|pmid=11849031}}</ref>
<ref name="Jahnke">{{cite journal|title = Columbium Alloys Today|author=Jahnke, L. P.; Frank, R. G.; Redden, T. K.|year = 1960|journal = Metal Progr.|volume = 77|issue = 6|pages = 69–74|osti = 4183692}}</ref>
<ref name="Nikulina">{{cite journal|author = A. V. Nikulina|title = Zirconium-Niobium Alloys for Core Elements of Pressurized Water Reactors|journal = Metal Science and Heat Treatment|volume = 45|issue = 7–8|year = 2003|doi = 10.1023/A:1027388503837|pages = 287–292}}</ref>
<ref name="Gupta">{{cite book|title = Extractive Metallurgy of Niobium|author = C. K. Gupta; Suri, A. K. |publisher = CRC Press|year= 1994 |isbn = 0-8493-6071-4|pages = 1–16}}</ref>
<ref name="NUBASE">{{cite journal|author = Audi Georges; Bersillon O.; Blachot J.; Wapstra A.H.|title = The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties| journal = Nuclear Physics A| volume = 729| pages = 3–128| publisher = Atomic Mass Data Center|year = 2003| doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001| bibcode=2003NuPhA.729....3A}}</ref>
<ref name="Emsley">{{cite book|title = Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, pogl. Niobium|url = https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl|author = Emsley John|publisher = Oxford University Press|year = 2001|location = Oxford, Engleska|isbn = 0-19-850340-7|pages = [https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl/page/283 283]–286}}</ref>
<ref name="patel">{{cite journal|journal =Metallurgist|volume = 45|issue = 11–12|doi = 10.1023/A:1014897029026|pages = 477–480|year = 2001|title = Niobium for Steelmaking |author = Zh. Patel; Khul'ka K.}}</ref>
<ref name="ICE">{{cite journal|title = Staff-Industry Collaborative Report: Tantalum and Niobium|author=Soisson, Donald J.; McLafferty, J. J.; Pierret, James A.| journal = Industrial and Engineering Chemistry|year = 1961|volume = 53|issue = 11|pages = 861–868|doi = 10.1021/ie50623a016}}</ref>
<ref name="Pyrochlore">{{cite journal|title = Geochemical alteration of pyrochlore group minerals: Pyrochlore subgroup|year = 1995|author = Gregory R. Lumpkin; Ewing, Rodney C.|journal = American Mineralogist|url = http://www.minsocam.org/msa/AmMin/TOC/Articles_Free/1995/Lumpkin_p732-743_95.pdf|volume = 80|pages = 732–743}}</ref>
<ref name="Geoffrey">{{cite journal|title = Progress in Niobium Markets and Technology 1981–2001|author = Tither, Geoffrey|url = http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/science_techno/table_content/images/pdfs/oppening.pdf|journal = Niobium Science & Technology: Proceedings of the International Symposium Niobium 2001 (Orlando, Florida, SAD)|year = 2001|isbn = 978-0-9712068-0-9|publisher = Niobium 2001 Ltd, 2002|editor = Minerals, Metals and Materials Society, Metals and Materials Society Minerals|format = PDF|access-date = 16. 5. 2016|archive-date = 26. 3. 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090326082513/http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/science_techno/table_content/images/pdfs/oppening.pdf|url-status = bot: unknown}}</ref>
<ref name="Dufresne">{{cite journal|title = The Production of Ferroniobium at the Niobec mine 1981–2001|author = Claude Dufresne; Goyette, Ghislain|url = http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/science_techno/table_content/sub_1/images/pdfs/start.pdf|journal = Niobium Science & Technology: Proceedings of the International Symposium Niobium 2001 (Orlando, Florida, USA)|year = 2001|isbn = 978-0-9712068-0-9|publisher = Niobium 2001 Ltd, 2002|editor = Minerals, Metals and Materials Society, Metals and Materials Society Minerals|format = PDF|access-date = 16. 5. 2016|archive-date = 26. 3. 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090326082507/http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/science_techno/table_content/sub_1/images/pdfs/start.pdf|url-status = bot: unknown}}</ref>
<ref name="Aguly">{{cite book|author= Anatoly Agulyansky|title = The Chemistry of Tantalum and Niobium Fluoride Compounds|pages = 1–11|publisher = Elsevier|year=2004| isbn = 978-0-444-51604-6}}</ref>
<ref name="Chou">{{cite journal|journal = The Iron and Steel Institute of Japan International|volume = 32|year = 1992|issue = 5|doi = 10.2355/isijinternational.32.673|title = Electron Beam Melting and Refining of Metals and Alloys|author = Alok Choudhury; Hengsberger, Eckart |pages = 673–681}}</ref>
<ref name="Pein">{{cite journal|title = A Superconducting Nb<sub>3</sub>Sn Coated Multicell Accelerating Cavity|author= M. Peiniger; Piel, H. |journal = Nuclear Science|year= 1985|volume= 32|issue = 5|doi = 10.1109/TNS.1985.4334443|pages = 3610–3612|bibcode = 1985ITNS...32.3610P}}</ref>
<ref name="Knapp">Knapp, Brian. ''Francium to Polonium''. Atlantic Europe Publishing Company, 2002, str. 40.</ref>
<ref name="Neumeier">{{cite journal |author=Bollinger R. K.; White B. D.; Neumeier J. J. |year=2011 |title=Observation of a Martensitic Structural Distortion in V, Nb, and Ta |url=http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.107.075503 |journal=Physical Review Letters |publisher=American Physical Society |volume=107 |issue=7 |pages=075503 |doi=10.1103/PhysRevLett.107.075503 |bibcode=2011PhRvL.107g5503B }}</ref>
<ref name="Weast">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|pages=E-129 do E-145}}, u navedenoj literaturi, vrijednosti su navedene u g/mol.</ref>
<ref name="Zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks.'' u: ''Journal of Chemical & Engineering Data.'' 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="IUPAC">[http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html IUPAC, Standard Atomic Weights Revised v2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160108142215/http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html |date=8. 1. 2016 }}.</ref>
<ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1260}}</ref>
<ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref>
<ref name="desyde">{{cite web|url = http://tesla.desy.de/new_pages/TESLA_Reports/2001/pdf_files/tesla2001-27.pdf|title = Niob für TESLA|access-date = 15. 5. 2016|author = J Kouptsidis; Peters, F.; Proch, D.; Singer, W.|publisher = Deutsches Elektronen-Synchrotron DESY|language = de|archive-url = https://web.archive.org/web/20081217100548/http://tesla.desy.de/new_pages/TESLA_Reports/2001/pdf_files/tesla2001-27.pdf|archive-date = 17. 12. 2008|url-status = dead}}</ref>
<ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref>
<ref name="mcs2009">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/mcs/2009/mcs2009.pdf Mineral Commodity Summaries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110806161651/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/mcs/2009/mcs2009.pdf |date=6. 8. 2011 }}, 2009 godina, str.113</ref>
}}

==Vanjski linkovi==
{{Commonscat|Niobium}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/041.htm Niobij] na stranici Periodic videos

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]