Izvorni kôd stranice Kobalt

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Kobalt
| Simbol = Co
| Atomski broj = 27
| Serija = [[Prelazni metal]]i
| Grupa = 9
| Perioda = 4
| Blok = d
| Slika = [[Datoteka:Cobalt (27 Co).jpg|180px]]
| CAS registarski broj = 7440-48-4
| Boja serije = LightCoral
| Izgled  = metalnog sjaja<br />sa plavo-sivim nijansama
| Zastupljenost = 0,0037<ref name="harry" />
| Atomska masa = 58,933194
| Atomski radijus = 135
| Atomski radijus izračunat = 152
| Kovalentni radijus = 126
| Van der Waalsov radijus = -
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Argon|Ar]]&#x5D; 3d<sup>7</sup>4s<sup>2</sup>
| Izlazna energija = 5,0<ref name="bergman" />
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 15, 2
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 5,0
| Struktura kristala = heksagonalna odn. kubična<br />(prelazna temp. heks->kub: ~421 °C)
| Gustoća = 8900<ref name="Greenwood" />
| Gustoća_K = 293,15
| Magnetizam = feromagnetičan
| Energija ionizacije_1 = 760,4
| Energija ionizacije_2 = 1648
| Energija ionizacije_3 = 3232
| Energija ionizacije_4 = 4950
| Tačka topljenja_K = 1768
| Tačka topljenja_C = 1495
| Tačka ključanja_K = 3173<ref name="zhang" />
| Tačka ključanja_C = 2900
| Molarni volumen = 6,67 · 10<sup>−6</sup>
| Toplota isparavanja = 390<ref name="zhang" />
| Toplota topljenja = 17,2<ref name="donaldson" />
| Pritisak pare = 1768
| Pritisak pare_K = 4720
| Brzina zvuka = 4720
| Brzina zvuka_K = 293,15
| Specifična toplota = 421<ref name="harry" />
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 16,7 · 10<sup>6</sup>
| Specifična električna provodljivost_K = 
| Toplotna provodljivost  = 100
| Toplotna provodljivost_K = 
| Oksidacioni broj = '''2''', 3 
| Oksidi = amfoteran
| Elektrodni potencijal = −0,28 [[Volt|V]] (Co<sup>2+</sup> + 2e<sup>−</sup> → Co)
| Elektronegativnost = 1,88
| Oznaka upozorenja  = {{Oznake upozorenja|Xn}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|42/43|53}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|(2)|22|24|37|61}}
| Radioaktivan = Ne
| Izotopi =
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 55
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 17,53 [[Sat (jedinica)|h]] 
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 3,451
| Tipraspada1ZP = [[Željezo|<sup>55</sup>Fe]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 56
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 77,27 [[dan|d]] 
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 4,566
| Tipraspada1ZP = <sup>56</sup>Fe
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 57
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 271,79 [[dan|d]] 
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 0,836
| Tipraspada1ZP = <sup>57</sup>Fe
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 58
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 70,86 [[dan|d]] 
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 2,307
| Tipraspada1ZP = <sup>58</sup>Fe
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Co
| Maseni broj = 59
| Rasprostranjenost u prirodi = '''100'''
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 60
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 5,2714 [[godina|god]] 
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>−</sup>]],&nbsp;[[Gama zračenje|γ]],&nbsp;[[Gama zračenje|γ]]
| Tipraspada1ZE = 0,31+1,17+1,33
| Tipraspada1ZP = [[Nikl|<sup>60</sup>Ni]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Co
| Maseni broj = 61
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 1,85 [[Sat (jedinica)|h]] 
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 1,322
| Tipraspada1ZP = <sup>61</sup>Ni
}}
|}}
'''Kobalt''' (iz [[latinski jezik|latinskog]] ''cobaltum'' u značenju ''[[gnom]]'', njem. ''[[kobold]]'') jeste [[hemijski element]] sa simbolom '''Co''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 27. To je [[feromagnetizam|feromagnetični]] [[prelazni metal]] iz [[9. grupa hemijskih elemenata|9. grupe]] [[Periodni sistem elemenata|periodnog sistema]]. Po starijem sistemu imenovanja, ubrajao se u 8. sporednu grupu odnosno platinsko-željeznu grupu. Posebnost predstavlja [[atomska masa]] prirodnog kobalta, koja iznosi 58,93 te je tako viša od prosječne atomske mase [[nikl]]a (58,69), elementa koji se nalazi nakon njega u periodnom sistemu. Ovakva posebnost također je prisutna i između [[argon]]a (39,95) i [[kalij]]a (39,1) kao i između [[telur]]a (127,6) i [[jod]]a (126,9).

== Historija ==
Rude i spojevi kobalta su poznati već veoma dugo i upotrebljavali su se pretežno za bojenje [[staklo|stakla]] i [[keramika|keramike]] (''kobaltno plavo''). U [[srednji vijek|Srednjem vijeku]], njegovi spojevi su se često smatrali vrlo vrijednim rudama [[srebro|srebra]] i [[bakar|bakra]]. Međutim, pošto su se vrlo teško obrađivali a zbog udjela [[arsen]]a ispuštali su vrlo neugodne mirise, dospjeli su na "zao" glas kao "začarani". Prema legendi, [[gnom]]ovi (koboldi) su pojeli vrijedno srebro a na njegovo mjesto ostavili bezvrijednu rudu boje srebra. Pored kobalta, bile su tu i rude [[volfram]]a i nikla. Ove rude su kasnije rudari nazivali ''pogrdnim'' imenima poput "nikl", "volfram" (u slobodnom prevodu "vučija pjena" preko latinskog ''lupi spuma'') pa tako i ''gnomova ruda'' (koboldova ruda) iz čega je kobalt kasnije dobio i ime.<ref name="achim" /> Švedski hemičar [[Georg Brandt]] je 1735. otkrio ovaj, do tada nepoznat element, te mu dao današnje ime.

== Osobine ==
=== Fizičke ===
[[Datoteka:Bristol.blue.glass.arp.750pix.jpg|mini|lijevo|Kobaltno staklo]]
[[Datoteka:Hexagonal dichteste Kugelpackung.svg|mini|lijevo|Kristalna struktura α-Co, a&nbsp;=&nbsp;250,7&nbsp;pm, c&nbsp;=&nbsp;406,9&nbsp;pm<ref name="Schubert"/>]]
Kobalt je čelično-sivi, veoma tvrdi teški metal, gustoće od 8,89 g/cm<sup>3</sup>.<ref name="HOWI_1681" /> On je [[feromagnetizam|feromagnetičan]] sa [[Kirijeva tačka|Kirijevom temperaturom]] od 1150&nbsp;°C<ref name="HOWI_1681"/>. Kobalt se javlja u dvije [[Polimorfizam (mineralogija)|modifikacije]]: α-kobalt i β-kobalt. Ispod 400&nbsp;°C je stabilna α-modifikacija, kristalizirana u heksagonalno-najgušćoj kristalnoj strukturi u prostornoj grupi ''P6<sub>3</sub>/mmc'' i parametrima rešetke a&nbsp;=&nbsp;250,7&nbsp;pm i c&nbsp;=&nbsp;406,9&nbsp;pm, kao i dvije formulske jedinice po elementarnoj ćeliji. Na temperaturi iznad 400&nbsp;°C prelazi u β-oblik kobalta sa kubičnom, plošno centriranom strukturom i parametrom rešetke a&nbsp;=&nbsp;354,4&nbsp;pm.<ref name="Schubert" />

Kao tipični metal, kobalt dosta dobro provodi [[Toplotna provodljivost|toplotu]] i [[Električna provodljivost|električnu struju]] (električna provodljivost iznosi 26% provodljivosti bakra<ref name="dtv"/>).

=== Hemijske ===
U hemijskim reakcijama sličan je [[željezo|željezu]] i [[nikl]]u, pošto se stajanjem pasivizira (u prisustvu zraka). Otapa se samo u [[Kiseline|kiselinama]] koje djeluju oksidirajuće. Kobalt ima elektrodni potencijal od −0,277 V pa spada u neplemenite elemente. U spojevima javlja se pretežno u [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]] +2 i +3. Međutim, u nekim spojevima može se javiti i u oksidacijskim stanjima -1, 0, +1, +4 i +5. Kobalt gradi veliki broj uglavnom obojenih kompleksa. Za razliku od kovalentnih spojeva, kod njega je oksidacijsko stanje +3 mnogo češće i stabilnije od stanja +2.

=== Izotopi ===
[[Datoteka:Cobalt-60 Decay Schemep.svg|thumb|lijevo|Shema raspada izotopa <sup>60</sup>Co]]
Poznato je ukupno 28 [[izotop]]a i 10 nuklearnih izomera kobalta između <sup>47</sup>Co i <sup>75</sup>Co. Prirodni kobalt se u potpunosti (100%) sastoji iz izotopa <sup>59</sup>Co pa je on jedan od 22 jednoizotopskih hemijskih elemenata.<ref name="nubase" /> Ovaj izotop se može ispitati pomoću [[Nuklearna magnetna rezonanca|NMR spektroskopije]].

Nuklid <sup>57</sup>Co raspada se [[Elektronski zahvat|zahvatom elektrona]] na <sup>57</sup>Fe. Pri prelasku na osnovno stanje jezgra-kćerke emitira gama zračenje, koje ima energije od 122,06 keV (85,6 %) i 14,4 keV (9,16 %).<ref name="ielblgov" /> Osnovni vid primjene izotopa <sup>57</sup>Co je u [[Mössbauerova spektroskopija|Mössbauerovoj spektroskopiji]] za razlučivanje između dvo- i trovalentnog željeza.

Najdugovječniji radioaktivni izotop kobalta je '''<sup>60</sup>Co''' (''kobalt-60'' sa spinom od 5<sup>+</sup>), koji ima [[vrijeme poluraspada]] od 5,27 godina a raspada se prvo beta-raspadom preko pobuđenog stanja te zatim emisijom gama-zraka (dva gama kvanta energija 1,17 i 1,33 MeV<ref name="georgija" />) prelazi u osnovno stanje nuklida (spin 0<sup>+</sup>) koji se raspada na <sup>60</sup>Ni (sa spinom 4<sup>+</sup>). Iz tog razloga <sup>60</sup>Co se upotrebljava kao izvor gama zračenja za sterilizaciju ili konzerviranje namirnica kao i za ispitivanje materijala (zračenjem) i u terapijama [[rak (bolest)|raka]] ("kobaltna terapija").<ref name="atlanta60" /> U medicini se također mogu koristiti i drugi izotopi poput <sup>57</sup>Co ili <sup>58</sup>Co kao traseri.<ref name="HOWI_1681" />

Izotop <sup>60</sup>Co se dobija isključivo putem aktiviranjem <sup>59</sup>Co pomoću neutrona. Kao izvor [[neutron]]a za dobijanje manjih količina služe izotopi koji se spontano raspadaju kao što je <sup>252</sup>[[kalifornij|Cf]], dok se za pravljenje većih količina koriste peleti <sup>59</sup>Co postavljeni u tok neutrona u nuklearnim reaktorima. Nastanak izotopa <sup>60</sup>Co iz <sup>59</sup>Co pod dejstvom neutronskog bombardovanja može se potencijalni zloupotrijebiti i za pojačavanje djelovanja [[Nuklearno oružje|atomskog oružja]], kod kojeg dolazi do emisije neutrona. Takvo atomsko oružje gdje je nuklearna bojeva glava okružena slojem kobalta naziva se ''kobaltna bomba''. Pri detonaciji te bombe nastaju snažni gama emiteri, pa okolina postaje mnogo jače kontaminirana nego što bi bila ozračena ''običnom'' atomskom bombom.<ref name="unitera" /> Ako se izotop <sup>60</sup>Co ne odlaže i skladišti prema propisima, nego se istopi sa običnim kobaltom te preradi u metalne proizvode i [[čelik]], može se desiti da tako proizvedeni metalni ili čelični proizvodi budu znatno radioaktivni.<ref name="schwager" /><ref name="oraurog" />

U Wuovom eksperimentu izvedenom 1956. korišten je izotop <sup>60</sup>Co kada je pomoću paradoksa pariteta (parnosti) otkivena sila [[Slaba interakcija|slabe interakcije]].<ref name="chengshuwu" />

== Rasprostranjenost ==
Kobalt spada među relativno rijetke elemente, uz prosječnu zastupljenost u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] od oko 0,004%.<ref name="harry" /> Tako on stoji na 30. mjestu spiska najčešćih hemijskih elemenata na Zemlji.<ref name="Greenwood"/>

U elementarnom stanju javlja se izuzetno rijetko, samo u nekim [[meteorit]]ima i, možda, u Zemljinom jezgru. Kobalt je prisutan u mnogim mineralima, ali su njegove količine uglavnom vrlo male. Često se javlja zajedno sa [[nikl]]om, a ponegdje i bakrom, srebrom, [[željezo]]m i [[uranij]]em. Međutim, nikl je tri do četiri puta više zastupljen od kobalta. Oba metala se ubrajaju u siderofilne elemente (po Goldschmidtovoj klasifikaciji) i karakteristični su za bazične i ultrabazične [[magmatit]]e.

Kobalt, kao mikroelement (u tragovima) nalazi se u većini zemljišta. Postoji cijeli niz kobaltnih ruda u kojima se on može obogaćivati postepenim eluvijalnim i drugim procesima. Među značajnijim rudama kobalta su [[kobaltit]] (CoAsS), [[lineit]] i [[siegenit]] (poznat i kao nikl-kobaltni pijesak (Co,Ni)<sub>3</sub>S<sub>4</sub>)<ref name="niklkies" />), zatim [[eritrin]], [[asbolan]], [[skuterudit]] (''smaltin'', CoAs<sub>3</sub>) i [[heterogenit]] (CoOOH). Udio kobalta u sulfidnim rudama je relativno nizak (uglavnom do 0,1 do 0,3%<ref name="dtv" />).

Dokazane svjetske rezerve kobalta iznose oko 25 miliona tona.<ref name="usgs2014"/> Najveća nalazišta ruda kobalta nalaze se u [[Demokratska Republika Kongo|Demokratskoj Republici Kongo]] i [[Zambija|Zambiji]], gdje se on javlja zajedno s bakrom, a osim toga kobalta u većim količinama ima i u [[Kanada|Kanadi]], Maroku, [[Kuba|Kubi]], [[Rusija|Rusiji]], [[Australija|Australiji]] i [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Međutim, procjenjuje se da postoji oko 120 miliona tona kobalta u Zemljinoj kori na dnu [[Atlantski okean|Atlantskog]], [[Tihi okean|Tihog]] i [[Indijski okean|Indijskog okeana]].<ref name="usgs2014"/>

== Dobijanje ==
[[Datoteka:Kobalt electrolytic and 1cm3 cube.jpg|thumb|160px|lijevo|Elektrolitički prečišćeni kobalt, čistoće 99,9 %]]
Kobalt se pretežno dobija iz ruda bakra i nikla. Tačan proces izdvajanja i proizvodnje u velikoj mjeri zavisi od sastava polazne sirovine (rude). Najprije se dio prisutnog željezo-sulfida žarenjem pretvara u željezo-oksid te se prevodi u šljaku sa [[silicij-dioksid]]om kao željezo-silikat. Nastaje takozvana ''sirova stijena'', koja pored kobalta i nikla, sadrži bakar i ostatke željeza kao sulfide i arsenide. Daljnjim oksidiranjem sa [[natrij-karbonat]]om i [[natrij-nitrat]]om uklanjaju se daljnji ostaci [[sumpor]]a. Pri tome od ostataka sumpora i [[arsen]]a grade se sulfati i arsenati koji se istalože s vodom. Preostaju odgovarajući metalni oksidi koji se tretiraju sumpornom ili hlorovodičnom kiselinom. U toj fazi bakar se ne otapa, dok nikl, kobalt i željezo prelaze u rastvor. Pomoću hlornog kreča se na kraju selektivno može istaložiti kobalt u vidu [[kobalt-hidroksid]]a te na taj način izdvojiti iz smjese. Njegovim zagrijavanjem nastaje [[kobalt(II,III)-oksid]] (Co<sub>3</sub>O<sub>4</sub>) a on se reducira do kobalta pomoću [[koks]]a ili praha [[aluminij]]a:

:<math>\mathrm{Co_3O_4 + 2 \ C \longrightarrow 3 \ Co + 2 \ CO_2}</math>

=== Države sa najvećom proizvodnjom ===
[[Datoteka:Cobalt - world production trend.svg|thumb|desno|Vremenski razvoj proizvodnje kobalta]]
{|
|+ Države sa najvećom proizvodnjom kobalta u tonama.
|- valign="top"
|
{| class="wikitable sortable" 
! Država
! 2006<ref name="cobalt2007" />
! 2013<ref name="usgs2014" />
! 2015<ref name="usgs2017" />
|-
| Australija ||align="right"| 6000 ||align="right"| 6400 ||align="right"| 6000
|-
| [[Brazil]] ||align="right"| 1000 ||align="right"| 3000 ||align="right"| &nbsp;
|-
| [[Kina]] ||align="right"| 1400  ||align="right"| 7200 ||align="right"| 7700
|-
| Demokratska Republika Kongo ||align="right"| 22000 ||align="right"| 54000 ||align="right"| 63000
|-
| Kanada ||align="right"| 5600 ||align="right"| 6920 ||align="right"| 6900
|-
| Kuba ||align="right"| 4000 ||align="right"| 4200 ||align="right"| 4300
|-
| Madagaskar ||align="right"| &nbsp; || align="right"| &nbsp; ||align="right"| 3700
|-
| Maroko ||align="right"| 1500  || align="right"| &nbsp; ||align="right"| &nbsp;
|-
| [[Nova Kaledonija]] ||align="right"| 1100  ||align="right"| 3190 ||align="right"| 3680
|-
| [[Filipini]] ||align="right"|   ||align="right"| 3000 ||align="right"| 4300
|-
| Rusija ||align="right"| 5100 ||align="right"| 6300 ||align="right"| 6200
|-
| Zambija ||align="right"| 8600  ||align="right"| 5200 ||align="right"| 4600
|-
| [[Južnoafrička Republika]] ||align="right"|   ||align="right"| 3000 ||align="right"| 3000
|-
|  Druge države ||align="right"| 1200 ||align="right"| 8000 ||align="right"| 11600
|-
!  Ukupno ||align="right"| 57500 ||align="right"| 110000 ||align="right"| 126000
|}
|}

== Spojevi ==
U svojim spojevima, kobalt se pojavljuje uglavnom kao dvo- ili trovalentan, a njegovi spojevi često imaju vrlo izražajne boje.

Važniji spojevi su:
* [[Kobalt(II)-hlorid]]
* Kobalt oksidi, poput [[kobalt(II)-oksid]]a ili [[kobalt(II,III)-oksid]]a
* [[Kobalt(II)-nitrat]]
* [[Kobalt(II)-sulfat]]
* [[Kobalt(II)-tiocijanat]]
* [[Kobalt(II)-acetat]]
* [[Kobalt žuta]]
* [[Thénardovo modrilo]]
* [[Rinmanovo zeleno]]

=== Kompleksi ===
[[Datoteka:Skuttérudite.jpg|thumb|lijevo|[[Skuterudit]] iz [[Maroko|Maroka]]]]
Iz rastvora [[kobalt(II)-hlorid]]a dodavanjem rastvora [[amonijak]]a najprije se istaloži talog [[kobalt(II)-hidroksid]]a, a ako je prisutan višak rastvora amonijaka i amonijhlorida u prisustvu zraka kao oksidacijskog sredstva nastaju različiti kompleksi aminkobalta(III). Pri tome naročito nastaju narandžasto-žuti heksaaminkobalt(III)-hlorid i crveni akvapentaaminkobalt(III)-hlorid.
:<math>\mathrm{2\ CoCl_2  + 2\  NH_4Cl + 10\ NH_3 + 1/2\ O_2 \longrightarrow 2\ [Co(NH_3)_6]Cl_3 + H_2O}</math>
:<math>\mathrm{2\ CoCl_2  + 2\  NH_4Cl + 8\ NH_3 + 1/2\ O_2 \longrightarrow 2\ [Co(H_2O)(NH_3)_5]Cl_3 }</math>

Osim ovog, mogu se javiti i različiti kompleksi hloroaminkobalt(III), kao što su hloropentaaminkobalt(III)-hlorid ili dihlorotetraaminkobalt(III)-hlorid. Ovi spojevi se djelimično istalože iz rastvora. Također postoje i aminkompleksi soli kobalta(II), poput heksaaminkobalt(II)-sulfata, koji se može dobiti prevođenjem gasovitog amonijaka preko bezvodnog [[kobalt(II)-sulfat]]a.
:<math>\mathrm{CoSO_4  + 6\ NH_3  \longrightarrow [Co(NH_3)_6]SO_4 }</math>

Pored aminokompleksa postoji i veći broj spojeva sa različitim [[ligand]]ima. Primjeri takvih spojeva su kalijheksacijanokobaltat(II) (K<sub>4</sub>[Co(CN)<sub>6</sub>]), kalijtetratiocijanatokobaltat(II) (K<sub>2</sub>[Co(SCN)<sub>4</sub>]), kalijheksanitrotokobaltat(II) (Fišerova so, kobalt žuta), kao i kompleksi sa organskim ligandima poput [[etilendiamin]]a ili oksalata.<ref name="Heinrich Remy"/> Od značaja je jedna osobina kompleksa [Co(NH<sub>3</sub>)<sub>5</sub>(NO<sub>2</sub>)]Cl(NO<sub>3</sub>). Osvjetljavanjem ovog kobaltovog koordinacijskog spoja nastaju kristali veličine od nekoliko mikrometara do nekoliko milimetara, i pri nastanku "iskaču" prevaljujući udaljenosti i do 1000 puta veće od svoje veličine. Uzrok tome je izomeriziranje nitritnih liganada (NO<sub>2</sub>), koje dovodi do napona u kristalu. Ovakvo pretvaranje svjetlosne u mehaničku energiju proučavaju naučnici u Ujedinjenim Arapskim Emiratima i Rusiji.<ref name="pance" />

== Biološki značaj ==
Kobalt je sastavni dio [[Vitamin B12|kobalamina]] (vitamin B<sub>12</sub>), koji je esencijalan (nezamjenjiv) za čovjeka. Čovjek može ovaj vitamin graditi direktno iz kobaltnih [[ion]]a pomoću bakterija iz crijeva (crijevne flore), mada to nije dokazano. U svakom slučaju, kobalamin se u organizmu mora vezati sa intrinsičkim faktorom koji se proizvodi u želucu, a da bi se mogao apsorbirati preko završnog dijela tankog crijeva ([[ileum]]a).<ref name="langs" /> Pošto se mjesto "proizvodnje" kobalamina u ljudskom organizmu nalazi u debelom crijevu,<ref name="kruth" /> prema mišljenju naučnika, njegova resorpcija nije moguća. Stoga je odrasloj osobi potreban dnevni unos od 0,1 μg kobalta kao mikroelementa. Nedostatak vitamina B<sub>12</sub> može uzrokovati remećenje [[Eritropoeza|eritropoeze]] te dovesti do [[anemija|anemije]] (nedostatka krvi).<ref name="EkmekciogluMarktl2006" /> Kod preživara takvi nedostaci najčešće imaju uzroke u nedovoljnom unosu kobalta.<ref name="losecher" /> U industriji mesa, u hranu za životinje najčešće se dodaju vrlo male količine kobalta, ako se životinje hrane u poljima gdje nema dovoljno kobalta u zemljištu ili biljkama. Takvim dodacima u prehrani životinja također se suzbijaju i poremećaji u njihovom rastu i laktaciji, te nedostatak krvi i apetita kod životinja.<ref name="konrad" />

== Literatura ==
* {{Cite book|author=A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1}}
* {{Cite book|author=M. Binnewies|title=Allgemeine und Anorganische Chemie|edition=1|publisher=Spektrum Verlag|location=Heidelberg|year=2004|isbn=3-8274-0208-5}}
* {{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}

== Reference ==
{{refspisak|2|refs=
<ref name="usgs2017">[https://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cobalt/mcs-2017-cobal.pdf Cobalt] 2017 na stranici USGS Mineral Resources] (PDF).</ref>
<ref name="Heinrich Remy">{{Cite book|author=Heinrich Remy|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|volume=2|publisher=Akademische Verlagsgesellschaft Geest & Portig|location=Leipzig|year=1961|pages=356–365}}</ref>
<ref name="pance">{{Cite journal|author=Panče Naumov, Subash Chandra Sahoo ''et al.''|title=Dynamic Single Crystals: Kinematic Analysis of Photoinduced Crystal Jumping (The Photosalient Effect)|journal=Angewandte Chemie|volume=125|year=2013|pages=10174–10179|doi=10.1002/ange.201303757}}</ref>
<ref name="EkmekciogluMarktl2006">{{Cite book|author=Cem Ekmekcioglu, Wolfgang Marktl|chapter=Cobaltmangel|url=https://books.google.de/books?id=fJxmBJzlgrEC|title=Essentielle Spurenelemente: Klinik und Ernährungsmedizin|publisher=Springer|year=2006|isbn=978-3-211-20859-5|page=198}}</ref>
<ref name="losecher">{{Cite book|author=Wolfgang Löscher, Fritz Rupert Ungemach, Reinhard Kroker|chapter=Vitamin B12|title=Pharmakotherapie bei Haus- und Nutztieren|edition=7|publisher=Georg Thieme Verlag|year=2006|page=346|isbn=9783830441601}}</ref>
<ref name="konrad">{{Cite book|author=Hans-Konrad Biesalski, Stephan C. Bischoff, Christoph Puchstein|chapter=11.4 Cobalt|title=Ernährungsmedizin: nach dem neuen Curriculum Ernährungsmedizin der Bundesärztekammer|url=https://archive.org/details/ernahrungsmedizi00adol|edition=4|publisher=Georg Thieme Verlag|year=2010|isbn=978-3-13-100294-5|page=[https://archive.org/details/ernahrungsmedizi00adol/page/n232 205]}}</ref>
<ref name="kruth">{{Cite journal|author=Kurt Hausmann|year=1955|title=Die Bedeutung der Darmbakterien für die Vitamin B<sub>12</sub>- und Folsäure-Versorgung der Menschen und Tiere|journal=Klinische Wochenschrift|volume=33|number=15–16|pages=354-359|doi=10.1007/BF01467965}}</ref>
<ref name="Schubert">{{Cite journal|author=K. Schubert|title=Ein Modell für die Kristallstrukturen der chemischen Elemente|journal=Acta Crystallographica|year=1974|volume=B30|pages=193-204|doi=10.1107/S0567740874002469}}</ref>
<ref name="langs">{{Cite book|author=Schmidt, Lang|year=2007|title=Physiologie des Menschen|url=https://archive.org/details/physiologiedesme00schm_413|edition=30|page=[https://archive.org/details/physiologiedesme00schm_413/page/n862 856]|isbn=978-3540329084}}</ref>
<ref name="atlanta60">[http://www.bt.cdc.gov/radiation/isotopes/cobalt.asp Cobalt-60] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051130105318/http://www.bt.cdc.gov/radiation/isotopes/cobalt.asp |date=30 Novembar 2005 }} na stranici ''Centers for Disease Control and Prevention'' (CDC), Atlanta, SAD, 2004, pristupljeno 1. augusta 2015.</ref>
<ref name="cobalt2007">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cobalt/cobalmcs07.pdf Cobalt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509171835/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cobalt/cobalmcs07.pdf |date=9. 5. 2008 }} 2007 na stranici USGS Mineral Resources] (PDF; 60 kB).</ref>
<ref name="ielblgov">[https://web.archive.org/web/20131009131325/http://ie.lbl.gov/toi/nuclide.asp?iZA=270057 Table of Isotopes decay data], na stranici Lawrence Berkeley National Laboratory, arhivirano dana 9. oktobra 2013.</ref>
<ref name="georgija">[http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/nuclear/betaex.html Cobalt-60], na stranici HyperPhysics, Univerzitet države Georgia, pristupljeno 27. septembra 2017.</ref>
<ref name="HOWI_1681">{{Cite book|author=A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|url=https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1|pages=[https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe/page/n1720 1681]-1682}}</ref>
<ref name="nubase">{{Cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|url=http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|format=pdf|journal=Nuclear Physics A|volume=729|year=2003|pages=3–128|access-date=1. 8. 2015|archive-date=24. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724211828/http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|url-status=dead}}</ref>
<ref name="unitera">[http://www.uniterra.de/rutherford/ele027.htm Cobalt - Lexikon der Elemente 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160401001342/http://www.uniterra.de/rutherford/ele027.htm |date=1. 4. 2016 }}, na stranici rutherford-online</ref>
<ref name="schwager">{{Cite web|author=Christian Schwägerl|url=http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,607937,00.html|title=Strahlenschrott wurde über ganz Deutschland verteilt|date=17. 2. 2009|publisher=Spiegel online}}</ref>
<ref name="oraurog">[http://www.orau.org/ptp/collection/accidents/pipefitting.htm Contaminated Pipe Fitting from Taiwan], pristupljeno 28. septembra 2017.</ref>
<ref name="chengshuwu">{{Cite journal|author=Chien-Shiung Wu|title=Experimental Test of Parity Conservation in Beta Decay|journal=Physical Reviews|volume=105|year=1957|pages=1413–1415|doi=10.1103/PhysRev.105.1413}}</ref>
<ref name="niklkies">[https://www.mineralienatlas.de/lexikon/index.php/Kobaltnickelkies Mineralienatlas - Kobaltnickelkies], pristupljeno 1. augusta 2015.</ref>
<ref name="usgs2014">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cobalt/mcs-2015-cobal.pdf Cobalt 2014] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171123161349/https://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cobalt/mcs-2015-cobal.pdf |date=23. 11. 2017 }} na stranici USGS Mineral Resources (PDF; 28 kB).</ref>
<ref name="achim">{{Cite book|author=Joachim Heimannsberg|title=Brockhaus! Was so nicht im Lexikon steht|year=1996|url=https://archive.org/details/brockhauswassoni0000heim|isbn=3-7653-1551-6|pages=[https://archive.org/details/brockhauswassoni0000heim/page/n255 255]–256}}</ref>
<ref name="dtv">{{Cite book|author=Hans Breuer|title=dtv-Atlas Chemie|volume=1|edition=9|publisher=dtv|location=München|year=2000|isbn=3-423-03217-0}}</ref>
<ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref>
<ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood; A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1427}}</ref>
<ref name="bergman">{{Cite book|author=Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing|title=Lehrbuch der Experimentalphysik|volume=6|chapter=Festkörper|edition=2|publisher=Walter de Gruyter|year=2005|isbn=978-3-11-017485-4|page=361}}</ref>
<ref name="zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="donaldson">{{Cite book|author=J.D. Donaldson, D. Beyersmann|chapter=Cobalt and Cobalt Compounds|title=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|year=2005|publisher=Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA|location=Weinheim|doi=10.1002/14356007.a07_281.pub2}}</ref>
}}

==Vanjski linkovi==
{{Commonscat|Cobalt}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/027.htm Cobalt - Periodic Table of Videos]

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]