Izvorni kôd stranice Hlor

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Hlor
| Simbol = Cl
| Atomski broj = 17
| Serija = [[Halogeni elementi|Halogeni]]
| Grupa = 17
| Perioda = 3
| Blok = p
| Slika = [[Datoteka:Chlorine (17 Cl).jpg|200px]]
| Boja serije = Khaki
| Izgled = žuto-zeleni gas
| Zastupljenost = 0,19<ref name="harry" />
| Atomska masa = 35,453<ref name="wieser" /><ref name="iupac" />
| Atomski radijus = 100
| Atomski radijus izračunat = 79
| Kovalentni radijus = 99<ref name="atlasmin" />
| Van der Waalsov radijus = 175
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Neon|Ne]]&#x5D; 3s<sup>2</sup> 3p<sup>5</sup>
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 7
| Energija ionizacije_1 = 1251,2
| Energija ionizacije_2 = 2298
| Energija ionizacije_3 = 3822
| Energija ionizacije_4 = 5159
| Energija ionizacije_5 = 6542
| Energija ionizacije_6 = 9362
| Energija ionizacije_7 = 11018
| Agregatno stanje = gas
| Struktura kristala = ortorompska
| Gustoća = 3,2149<ref name="gestis" /> (na 0 °C, 1013 mbar)
| Magnetizam = dijamagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = −2,3 · 10<sup>−8</sup>)<ref name="crc" />
| Tačka topljenja_K = 171,6
| Tačka topljenja_C = −101,5
| Tačka ključanja_K = 238,5<ref name="zhang" />
| Tačka ključanja_C = −34,6
| Molarni volumen = (čvrst) 17,39 · 10<sup>−6</sup>
| Toplota isparavanja = 20,4<ref name="zhang" />
| Toplota topljenja = 3,203
| Pritisak pare = 6,78 · 10<sup>5</sup><ref name="gestis" />
| Pritisak pare_K = 293
| Brzina zvuka = 206<ref name="crc" />
| Brzina zvuka_K = 298
| Specifična toplota = 480
| Specifična toplota_K = 
| Toplotna provodljivost = 0,0089
| Toplotna provodljivost_K = 
| Oksidacioni broj = ±'''1''', 3, 4, 5, 6, 7
| Elektrodni potencijal = 1,36 V (Cl + e<sup>−</sup> → Cl<sup>−</sup>)
| Elektronegativnost = 3,16
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|T|N}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|23|36/37/38|50}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|(1/2)|9|45|61}}
| Radioaktivan = Ne
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 33
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 2,511 [[Sekunda|s]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 5,583
| Tipraspada1ZP = <sup>33</sup>S
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 34
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 1,5264 [[Sekunda|s]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 5,492
| Tipraspada1ZP = <sup>34</sup>S
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 35
| Rasprostranjenost u prirodi = '''75,77'''
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 36
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 301.000 god
| Tipraspada1ZM= [[Beta-zraci|β-]]
| Tipraspada1ZE= 0,709
| Tipraspada1ZP= <sup>36</sup>Ar
| Tipraspada2ZM= [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada2ZE= 1,142
| Tipraspada2ZP= <sup>36</sup>S
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 37
| Rasprostranjenost u prirodi = 24,23
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 38
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 37,24 min
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 4,917
| Tipraspada1ZP = <sup>38</sup>Ar
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 39
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 55,6 min
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 3,442
| Tipraspada1ZP = <sup>39</sup>Ar
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 40
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 1,35 min
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 7,480
| Tipraspada1ZP = <sup>40</sup>Ar
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Cl
| Maseni broj = 41
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 38,4 s
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 5,730
| Tipraspada1ZP = [[Argon|<sup>41</sup>Ar]]
}}
|}}
'''Hlor''' ({{jez-la|chlorium}}) jeste [[hemijski element]] sa [[hemijski simbol|simbolom]] '''Cl''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 17. Hlor se nalazi u grupi [[Halogeni elementi|halogenih elemenata]] (grupa 17) i drugi je najlakši halogen nakon [[fluor]]a. U standardnim uslovima temperature i pritiska, element je žuto-zeleni gas, pri čemu se nalazi u obliku dvoatomske [[molekula|molekule]]. Hlor ima najviši afinitet prema elektronu i treću po veličini [[elektronegativnost]] među svim reaktivnim elementima. Iz tog razloga, on je vrlo jako oksidirajuće sredstvo. Slobodni hlor je vrlo rijedak na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]], a obično je rezultat direktne ili indirektne oksidacije pomoću [[kisik]]a.

Najčešći i najuobičajeniji spoj hlora, [[natrij-hlorid]] (obična [[so|kuhinjska so]]), bio je poznat iz antičkih vremena. Oko 1630. gasni hlor je prvi put [[Sinteza|sintetiziran]] u hemijskoj reakciji, ali nije bio prepoznat kao fundamentalno važna supstanca. Određivanje osobina gasnog hlora sačinio je [[Carl Wilhelm Scheele]], koji je 1774. pretpostavio da se radi o oksidu nekog novog elementa. Međutim, hemičari su 1809. otkrili da je taj gas zapravo čisti hemijski element, što je u svojim radovima potvrdio i [[Humphry Davy]] 1810. koji novi element nazvao današnjim imenom, izvedenim iz [[grčki jezik|grčkog]] χλωρóς (hloros, žuto-zeleni).

Gotovo sav hlor u Zemljinoj kori nalazi se u vidu hlorida u raznim ionskim spojevima, uključujući i kuhinjsku so. On je drugi najrasprostranjeniji halogeni element i 21. najrasprostranjeniji element u Zemljinoj kori. Elementarni hlor se industrijski proizvodi iz slane vode pomoću [[elektroliza|elektrolize]]. Veliki potencijal elementarnog hlora za oksidiranje drugih elemenata komercijalno se koristi u sastavu mnogih izbjeljivača i dezinfekcijskih sredstava, a općenito se koristi kao nezamjenjiv reagens u hemijskoj industriji. On se koristi i pri proizvodnji mnogih potrošačkih roba i proizvoda, od čega dvije trećine otpada na organske hemikalije poput [[polivinil hlorid]]a, kao i mnoge poluproizvode u proizvodnji [[plastika|plastičnih]] i drugih proizvoda za krajnju potrošnju. Takvi proizvodi obično ne sadržavaju elementarni hlor. Elementarni hlor i spojevi hlora često se koriste kao dezinfekcijsko sredstvo koje se direktno sipa u bazene za kupanje čime se oni čiste.

U obliku hloridnih [[ion]]a, hlor je neophodan i nezamjenjiv za sva poznata živa bića. Druge vrste spojeva hlora su rijetki u živim organizmima, a vještački proizvedeni organohlorni spojevi mogu biti potpuno inertni ali i veoma otrovni. U gornjim slojevima [[Zemljina atmosfera|Zemljine atmosfere]], organske molekule koje sadrže hlor poput hlorofluorougljika uključene su u uništavanje [[ozon]]skog omotača. Malehne količine elementarnog hlora se generiraju oksidacijom hlorida do hipohlorita u neutrofilima, kao dio imunog odgovora protiv [[bakterije|bakterija]]. Elementarni hlor u visokim koncentracijama je ekstremno opasan i otrovan za sve žive organizme, a koristio se tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] kao prvo gasovito hemijsko bojno oružje.

== Historija ==
Najčešći i najuobičajeniji spoj hlora, natrij hlorid, poznat je još od antičkih vremena. Arheolozi su našli dokaze da je kamena so bila korištena još oko 3000 p.n.e. dok se voda iz slanih bunara koristila od 6000 p.n.e.<ref name="projgall" /> Tek oko 1630. godine, hlor u gasovitom stanju je otkrio flamanski [[hemičar]] i fizičar [[Jan Baptist van Helmont]].{{sfn|Greenwood|1997|p=790}}
[[Datoteka:PSM V31 D740 Carl Wilhelm Scheele.jpg|thumb|140px|Carl Wilhelm Scheele]]

Elementarni hlor prvi je dobio i proučavao švedski hemičar [[Carl Wilhelm Scheele]] 1774. pa se stoga njemu pripisuje otkriće hlora.<ref name="krogt" /> On ga je nazvao ''deflogistovani murijatni kiseli zrak'', jer je bio gasovit (stoga nazvan ''zrak'') a dobio ga je iz [[hlorovodonična kiselina|hlorovodične kiseline]] (tada poznata kao ''murijatna kiselina'').<ref name="krogt" /> Međutim, on nije uspio "unaprijediti" otkriveni hlor u hemijske elemente, jer je pogrešno mislio da je iz hlorovodične kiseline zapravo dobio oksid (pogledaje teoriju [[flogiston]]a).<ref name="krogt" /> Scheele je novom elementu u ovom "oksidu" dao ime ''murijatik'' (''muriaticum'').<ref name="krogt" /> I pored toga što je razmišljao na taj način, Scheele je izolirao hlor reakcijom [[Mangan(IV) oksid|MnO<sub>2</sub>]] (kao minerala [[piroluzit]]a) sa HCl:{{sfn|Greenwood|1997|p=790}}

:4 HCl + MnO<sub>2</sub> → MnCl<sub>2</sub> + 2 H<sub>2</sub>O + Cl<sub>2</sub>

Scheele je zapazio nekoliko osobina hlora: njegov izbjeljivački efekt na [[lakmus]] testu, smrtonosno djelovanje na [[Insekti|insekte]], njegovu žuto-zelenu boju i miris sličan [[Aqua regia|zlatotopki]].{{sfn|Greenwood|1997|p=793}}

U to vrijeme, prihvaćena hemijska teorija bila je: svaka kiselina je spoj koji sadrži kisik (i danas se na [[Holandski jezik|holandskom]] i [[Njemački jezik|njemačkom jeziku]] [[kisik]] naziva: ''sauerstoff'' ili ''zuurstof'', što bi na bosanskom bilo prevedeno kao ''kisela supstanca''), tako da su brojni hemičari, uključujući [[Claude Berthollet]]a, smatrali da je Scheeleov ''deflogistovani murijatni kiseli zrak'' kombinacija kisika i još neotkrivenog elementa, ''murijatika''.{{sfn|Greenwood|1997|p=792}}<ref name="tekbir" /><ref name="Weeks" />

Godine 1809. [[Joseph Louis Gay-Lussac]] i [[Louis-Jacques Thénard]] pokušali su razložiti ''deflogistovani murijatski kiseli zrak'' putem njegove reakcije sa [[ugalj|ugljem]] da bi se tako otpustio element ''murijatik'' (i ugljik dioksid).<ref name="krogt" /> Međutim, nisu uspjeli te su objavili rezultat tog eksperimenta u kojem su razmatrali mogućnost da je ''deflogistiovani murijatski kiseli zrak'' zapravo čisti element, ali nisu bili ubijeđeni u to.<ref name="chimie" />

[[Humphry Davy|Sir Humphry Davy]] je 1810. pokušao ponovno izvesti isti eksperiment te je zaključio da se radi o hemijskom elementu a ne o spoju.<ref name="krogt" /> Novi element je nazvao hlor, izvedeno iz grčke riječi χλωρος (''hlōros''), što znači zeleno-žuti.<ref name="oxymuriatic" /> Naziv ''halogen znači'' "onaj koji daje so" prvobitno je korišten kao naziv za hlor 1811. u djelu [[Johann Salomo Christoph Schweigger|Johanna Salomo Christopha Schweiggera]]. Ipak, ovaj pojam se kasnije koristio kao općeniti naziv kojim su se opisivali svi elemente iz porodice hlora (fluor, brom i jod), a nakon sugestije [[Jacob Berzelius|Jacoba Berzeliusa]] 1842. godine.{{sfn|Greenwood|1997|p=789}}<ref name="schweigger" /> Godine 1823., [[Michael Faraday]] je prvi naučnik koji je [[Tekućina|ukapljio]] hlor,<ref name="apsorg" /><ref name="oconnor" /> te je demonstrirao ono što se tada zvalo "čvrsti hlor" da zapravo ima strukturu hlor hidrata (Cl<sub>2</sub>·H<sub>2</sub>O).{{sfn|Greenwood|1997|p=790}}

Gasoviti hlor prvi je upotrijebio francuski hemičar [[Claude Berthollet]] za izbjeljivanje tekstila 1785. godine.<ref name="encyc" /><ref name="Cotton" /> Moderna sredstva za izbjeljivanje su rezultat Bertholletovih daljnjih radova, koji je prvi proizveo [[natrij hipohlorit]] 1789. u svojoj laboratoriji u kvartu [[Javel – André Citroën (Metro Pariz)|Javel]] (danas dio [[Pariz]]a, Francuska) tako što je propuštao gas hlor kroz rastvor natrij karbonata. Nastala tekućina, nazvana "''Eau de Javel''" ("Žavelska voda"), bila je slabi rastvor natrij hipohlorita. Međutim, ovaj proces nije bio efikasan, te su se tražile metode za alternativnu proizvodnju. [[Škoti|Škotski]] hemičar i industrijalac [[Charles Tennant]] prvi je dobio rastvor [[kalcij hipohlorit]]a ("hlorirani krečnjak"), a nakon toga i čvrsti kalcij hipohlorit (praškasti izbjeljivač).<ref name="encyc" /> Ovi spojevi su otpuštali vrlo malehne količine elementarnog hlora pa su se mogle mnogo lakše i efikasnije transportovati za razliku od natrij hipohlorita, koji je ostajao kao razblaženi rastvor jer kada bi se pročistio radi uklanjanja vode iz njega, postao bi vrlo opasno i nestabilno oksidativno sredstvo. Na kraju 19. vijeka, E. S. Smith je patentirao metod proizvodnje natrij hipohlorita koji uključuje elektrolizu slane vode čime se dobija [[natrij hidroksid]] i gasoviti hlor, koji se zatim miješa dajući natrij hipohlorit.<ref name="madehow" /> Ovaj proces je poznat kao hloralkalni proces, koji je prvi put 1892. načinjen u industrijskim količinama, a danas je izvor gotovo cjelokupnoj količini proizvedenog elementarnog hlora i proizvodnji natrij hidroksida (dok je povezana reakcija elektrolize na niskim temperaturama, Hookerov proces, danas "odgovoran" za proizvodnju izbjeljivača i natrij hipohlorita).

Rastvori elementarnog hlora se rastvaraju u hemijski [[baza (hemija)|alkalnoj]] vodi (natrij i kalcij hipohlorit) počeli su se prvi put koristiti kao sredstva za dezinfekciju i za zaštitu od truljenja tokom 1820tih u Francuskoj, mnogo prije nastanka [[Germinativna teorija bolesti|germinativne teorije bolesti]]. Za ovaj rad je najviše zaslužan [[Antoine-Germain Labarraque]], koji je prilagodio Bertholletovu "Žavelsku vodu" za izbjeljivanje i druge preparade od hlora u ovu svrhu. Od tada elementarni hlor bez prestanka služi u antiseptičke svrhe (poput rastvora za tretiranje rana i slično) kao i u svrhu javne sanitacije (naročito pročišćavanje vode u kupaćim bazenima i vode za piće).

Godine 1826. [[srebro hlorid]] se koristio za dobijanje prve [[Fotografija|fotografske]] slike.<ref name="history" /> [[Hloroform]] je 1847. bio prvi anestetik.<ref name="history" /> [[Polivinil hlorid]] (PVC) je izmišljen 1912. godine, a prvobitno nije imao nikakvu svrhu niti upotrebu.<ref name="history" />

Gasoviti hlor je prvi put upotrijebila njemačka vojska kao oružje 22. apila 1915. godine kod [[Ypres]]a u Prvom svjetskom ratu,<ref name="weapon" /><ref name="wwigas" /> a rezultati upotrebe ovog oružja bili su užasni jer se tada gas-maske nisu dijelile vojnicima a postojeće se se vrlo sporo i nezgrapno stavljale na glavu.

== Osobine ==
=== Fizičke ===
[[Datoteka:Chlorine liquid in an ampoule.jpg|thumb|lijevo|Hlor ukapljen pod pritiskom od 7,4 bara pri sobnoj temperaturi, prikazan u [[kvarc]]noj ampuli zatvorenoj u akrilnom staklu]]
Pri standardnim uslovima temperature i pritiska, dva [[atom]]a hlora grade dvoatomsku molekulu Cl<sub>2</sub>.<ref name="kenneth" /> On je žuto-zeleni gas sa snažnim, prodornim mirisom, većini ljudi poznatom po običnom izbjeljivaču u domaćinstvima.<ref name="cdcgov" /> Veza između dva atoma u molekuli je relativno slaba (samo 242,580 ± 0,004&nbsp;kJ/mol), što čini molekulu Cl<sub>2</sub> izuzetno reaktivnom. [[Tačka ključanja]] pri standardnom pritisku iznosi −34,6&nbsp;°C, ali se on može ikapljiti pri sobnoj temperaturi pri pritisku iznad 740 kPa.<ref name="srdchlor" />

Iako je elementarni hlor žuto-zelen, hloridni ion kao i drugi halidni ioni, nema boju ni u jednom svom mineralu ili rastvoru (naprimjer u kuhinjskoj soli). Slično tome, (kao i drugi halogeni) atomi hlora ne doprinose bojenju organskih hlorida kada zamijene atom [[vodik]]a u nekom bezbojnom organskom spoju, kao što je naprimjer [[tetrahlormetan]]. [[Talište|Tačka topljenja]] i gustoća ovih spojeva raste supstituiranjem vodika na mjesto hlora. Spojevi hlora sa drugim halogenim elementima, kao i mnogi oksidi hlora, su vrlo znatno obojeni.

=== Hemijske ===
Pored [[fluor]]a, [[brom]]a, [[jod]]a i [[astat]]a, hlor je član serije [[halogeni elementi|halogena]] koja sačinjava 17 grupu [[Periodni sistem elemenata|periodnog sistema]] (ranije označavana kao VII, VIIA ili VIIB). Hlor gradi spojeve sa gotovo svim poznatim elementima dajući spojeve koji se obično nazivaju hloridi. Gasoviti hlor reagira sa većinom organskih spojeva, a može čak i usporiti ili prekinuti sagorijevanje zapaljenih [[ugljikovodici|ugljikovodika]].<ref name="crc" />

==== Hidroliza slobodnog hlora ili disproporcioniranje u vodi ====
Pri 25&nbsp;°C i atmosferskom pritisku, u jednom [[litar|litru]] [[voda|vode]] može se rastvoriti 3,26&nbsp;g ili 1,125&nbsp;l gasovitog hlora.{{sfn|Wiberg|2001|p=409}} Rastvori hlora u vodi sadrže hlor (Cl<sub>2</sub>), [[Hlorovodična kiselina|hlorvodoničnu kiselinu]] i [[hipohlorna kiselina|hipohlornu kiselinu]]:

:Cl<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O [[Datoteka:Equilibrium.svg|15px]] HCl + HClO

Ova konverzija prema desno se naziva [[disproporcioniranje]], jer se reagens hlor i povećava i smanjuje po formalnom [[oksidacijsko stanje|oksidacijskom stanju]]. [[Rastvorljivost]] hlora u vodi se povećava ako voda sadrži rastvorene alkalne [[hidroksid]]e, pa u tom pogledu, stvara se hlorni izbjeljivač:{{sfn|Greenwood|1997|pp=857–858}}

:Cl<sub>2</sub> + 2 OH<sup>−</sup> → ClO<sup>−</sup> + Cl<sup>−</sup> + H<sub>2</sub>O

Gasoviti hlor postoji samo u neutralnim ili kiselim rastvorima.

=== Izotopi ===
{{Glavni|Izotopi hlora}}
Hlor ima veliki broj izotopa. Među njima, postoje samo dva stabilna [[izotop]]a: <sup>35</sup>Cl (sa udjelom od 75,77%) i <sup>37</sup>Cl (udio 24,23%).<ref name="NUBASE" /> Oni zajedno daju hloru prosječnu [[atomska masa|atomsku masu]] od 35,4527&nbsp;g/mol. Polucijelobrojna vrijednost težine hlora je uzrokovala određenu zbunjenost među ranim hemičarima, kada se čak teoretiziralo da su njegovi atomi sastavljeni i od jedinice vodika (vidi [[Proustov zakon]]), a tada je postojanje hemijskih izotopa bilo neistraženo.<ref name="Gamow" />

U prirodi postoje i tragovi [[radioaktivnost|radioaktivnog]] izotopa [[Hlor-36|<sup>36</sup>Cl]], u odnosu od oko 7x10<sup>−13</sup> na svaki atom stabilnog izotopa. Izotop <sup>36</sup>Cl nastaje u atmosferi procesom spalacije izotopa <sup>36</sup>[[argon|Ar]] međudjelovanjem sa [[proton]]ima iz kosmičkog zračenja. U okruženju ispod površine Zemlje, <sup>36</sup>Cl se stvara uglavnom kao rezultat zahvata neutrona od strane izotopa <sup>35</sup>Cl ili zahvata muona od strane izotopa <sup>40</sup>[[kalcij|Ca]]. Izotop <sup>36</sup>Cl se raspada na <sup>36</sup>[[sumpor|S]] i <sup>36</sup>[[argon|Ar]], sa kombiniranim [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] od 308 hiljada godina. Vrijeme poluraspada ovog izotopa ga čini pogodnim za geološko datiranje u rasponima od 60.000 do milion godina. Osim toga, velike količine <sup>36</sup>Cl su proizvedene radijacijom morske vode tokom atmosferskih detonacija [[nuklearno oružje|nuklearnog oružja]] između 1952. i 1958. godine. Vrijeme postojanja izotopa <sup>36</sup>Cl u atmosferi je oko jedne sedmice. Međutim, kao marker događaja iz 1950tih u podzemnim i površinskim vodama, <sup>36</sup>Cl je također koristan za datiranje vode koja je stara manje od 50 godina od današnjih voda. <sup>36</sup>Cl se pokazao korisnim i u drugim oblastima geoloških nauka, uključujući datiranje leda i sedimenata.<ref name="NUBASE"/>

== Rasprostranjenost ==
Smatra se da u vrijeme [[Veliki prasak|Velikog praska]] nisu nastali atomi hlora. Hlor u [[svemir]]u stvoren je i raspršen kroz međuzvjezdani medij nakon pojave [[supernova|supernove]] tokom [[r-proces]]a.<ref name="cameron" /> Ovako nastali hlor omogućio je zalihe koje su pronađene u [[Sunčev sistem|Sunčevom sistemu]]. U meteoritima i na Zemlji, hlor se primarno nalazi kao hloridni ion, rasprostranjen u [[minerali]]ma. U Zemljinoj kori, hlor je prisutan u prosječnoj koncentraciji od oko 126 ppm,{{sfn|Greenwood|1997|p=795}} pretežno u mineralima poput ''halita'' ([[natrij hlorid]]), ''silvita'' ([[kalij-hlorid]]) i ''karnalita'' (kalij magnezij hlorid heksahidrat).

Hloridi su komponenta soli koja je nataložena na kopnu ili rastvorena u [[okean]]ima, oko 1,9% mase morske vode su hloridni ioni. U čak i višim koncentracijama hloridi se nalaze u vodi [[Mrtvo more|Mrtvog mora]] i u podzemnim depozitima u slanim bunarima. Većina hloridnih soli je rastvorljivo u vodi, ali se minerali bogati hloridima obično mogu naći u velikim količinama samo u suhim područjima ili duboko ispod zemlje.

U prirodi je poznato preko 2000 organskih spojeva koji sadrže hlor.<ref name="Euro Chlor" />

== Dobijanje ==
[[Datoteka:Liquid chlorine in flask.jpg|desno|thumb|thumb|200px|Analiza tečnog hlora]]
U industriji, elementarni hlor se proizvodi [[elektroliza|elektrolizom]] natrij hlorida rastvorenog u vodi. Ovom metodom, hloroalkalnim procesom koji se razvio 1892. za potrebe industrije, danas se proizvodi gotovo sav industrijski gasoviti hlor.{{sfn|Greenwood|1997|p=798}} Pored hlora, ovim načinom se dobija i gasoviti [[vodik]] te [[natrij hidroksid]] (iako je zapravo natrij hidroksid najvažniji među tri industrijska proizvoda koji se dobijaju u ovom procesu). Proces se odvija u skladu sa sljedećom hemijskom jednačinom:{{sfn|Wiberg|2001|p=408}}

:2 NaCl + 2 H<sub>2</sub>O → Cl<sub>2</sub> + H<sub>2</sub> + 2 NaOH

Elektroliza svih hloridnih rastvora odvija se u skladu sa sljedećim jednačinama:

:Katoda: 2 H<sup>+</sup><sub>(aq)</sub> + 2 e<sup>−</sup> → H<sub>2(g)</sub>
:Anode: 2 Cl<sup>−</sup><sub>(aq)</sub> → Cl<sub>2(g)</sub> + 2 e<sup>−</sup>

Sveukupni proces: 2 NaCl (ili KCl) + 2 H<sub>2</sub>O → Cl<sub>2</sub> + H<sub>2</sub> + 2 NaOH (ili KOH)

U elektrolizi sa ćelijskom dijafragmom, dijafragma od [[azbest]]a (ili polimerskih vlakana) odvaja katodu i anodu, onemogućavajući da hlor koji se skuplja na anodi ponovno miješa sa natrij hidroksidom i vodikom koji se izdvaja na katodi.<ref name="Euro Chlor3" /> Rastvor soli (slana voda) se neprestano ulijeva u dio gdje je anoda, teče kroz dijafragmu do dijela sa katodom, gdje se proizvodi kaustična soda a slana voda se djelimično razlaže. Metode pomoću dijafragme daju razblaženu i donekle nečistu [[baza (hemija)|bazu]] ali se njima otklanjaju problemi zaštite od curenja i izdvajanja [[živa|žive]] u okolinu te su znatno energetski efikasniji. Elektroliza pomoću ćelijske membrane koristi polupropusne membrane kao [[ionski izmjenjivač|ionske izmjenjivače]]. Zasičeni rastvor natrij (ili kalij) hlorida se propušta kroz kontejner sa anodom, odakle izlazi sa manjom koncentracijom.<ref name="Euro Chlor4" /> Ova metoda je efikasnija nego ona sa ćelijskom dijafragmom i daje vrlo čisti natrij (ili kalij) hidroksid koncentracije oko 32%, ali je za to potrebno koristiti i veoma čistu slanu vodu.

[[Datoteka:Chloralkali membrane.svg|center|600px|thumb|Proces ćelijske membrane za hloroalkalnu proizvodnju]]

=== Laboratorijske metode ===
Male količine gasnog hlora se mogu sačiniti u laboratoriji miješanjem hlorovodične kiseline i mangan dioksida. Alternativno, jake kiseline poput [[sumporna kiselina|sumporne]] ili hlorovodične regiraju sa rastvorom natrij hipohlorita istiskujući iz njega gasoviti hlor ali također reagiraju i sa [[natrij hlorat]]om dajući gasovite hlor i hlor dioksid. U domaćinstvu, dešavaju se nesreće kada rastvori izbjeljivača koji sadrže hipohlorit dođu u dodir sa određenim kiselim sredstvima za čišćenje.

== Upotreba ==
Hlor se koristi za dezinfekciju vode, za dezinfekciju i izbjeljivanje [[papir]]a i tkanina. Hlor se dosta koristi za izradu proizvoda koji se koriste u svakodnevnici: boje, namirnice, [[insekticidi|insekticida]], plastičnih masa, [[nafta|naftnih]] produkata, [[lijek]]ova, rastvarača i bojnih otrova. Hlor se koristi i za dobijanje hlornog kreča i [[brom]]a. Organska hemija je također područje na kome se primenjuje hlor. Koristi se kao oksidans, a i kao zamjena za [[atom]] [[vodik]]a u organskim jedinjenjima. Upotreba hlora za bjeljenje industrijske [[celuloza|celuloze]], [[lan]]a, [[pamuk]]a i dezinfekciju vode zasniva se na njegovom oksidacionom djelovanju.

=== Kao oružje ===
{{Glavni|Hemijsko oružje u Prvom svjetskom ratu}}
Gas hlor, poznat i kao ''bertolit'', prvi put je korišten kao oružje u [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]] 22. aprila 1915. kada su ga njemačke snage upotrijebile u [[Druga bitka kod Ypresa|Drugoj bici kod Ypresa]] u današnjoj Belgiji<ref name="canada" /> Prema opisima preživjelih vojnika, on je imao specifičan miris otprilike između [[ananas]]a i [[biber]]a. Također, imao je metalni okus i neugodno je pekao za grlo i nepce. Hlor može reagirati s vodom u mukoznom sekretu pluća gradeći [[Hlorovodonična kiselina|hlorovodičnu kiselinu]] koja iritira i može biti smrtonosna. Oštećenja uzrokovana gasovitim hlorom mogu se preventirati aktivnim ugljem ugrađenim u običnim gas-maskama ili metodom filtriranja, koje smanjuju rizik od smrti trovanja hlorom mnogo niže od rizika kod drugih hemijskih oružja. Pionir upotrebe hlora kao hemijskog oružja bio je njemački naučnik [[Fritz Haber]] sa Instituta cara Wilhelma u Berlinu, koji je kasnije 1918. dobio Nobelovu nagradu, a u saradnji sa njemačkim hemijskim konglomeratom [[IG Farben]], zajedno razvivši metode otpuštanja gasnog hlora protiv neprijateljskih vojnika ukopanih u rovovima. Navodno je Haberova uloga za upotrebu hlora kao smrtonosnog oružja bila povod njegovoj ženi [[Clara Immerwahr|Clari Immerwahr]] da počini [[samoubistvo]].<ref name="haberf" /> Nakon njegove prve upotrebe, hlor su koristile obje zaraćene strane kao hemijsko oružje, ali su ga vrlo brzo zamijenili mnogo smrtonosniji [[fosgen]] (ugljik oksihlorid) i senf-gas (bis(2-hloroetil) sulfid).<ref name="First World War" /> [[Theodore Gray]] je u svojoj knjizi ''The Elements: A Visual Exploration of Every Atom in the Universe'' napisao: ''Hlor je korišten kao otrovni gas tokom užasne faze rovovskog ratovanja. Vojnici su postavljali gasne cilindre duž linije fronta, čekajući da [[vjetar]] puhne u pravcu neprijateljskih rovova, te su zatim otvarali ventile i pobjegli što prije od njih. Ova praksa, koju je ponekad lično nadgledao Fritz Haber, čovjek čiji je pozitivni doprinos čovječanstvu naveden u članku o [[dušik]]u i [[amonijak]]u, je postepeno isčezla a iskustvo je pokazalo da je gotovo isti broj vojnika umrlo s obje strane bez obzira ko je upotrijebio gas.''<ref name="elementsioy" />

Postoje izvještaji da je u [[Irak]]u u sukobima između [[Kurdi|Kurda]] i pripadnika [[Islamska Država|Islamske Države]] također upotrijebljen hlor kao bojni otrov.<ref name="iribir" />

== Spojevi ==
Hlor gradi nekoliko kiselina i odgovarajuće soli:
* [[Hlorovodična kiselina|hlorovodična]] (sona) kiselina (HCl) i hloridi kao soli
* [[hipohloritna kiselina]] (HClO)
* [[hloritna kiselina]] (HClO<sub>2</sub>)
* [[hloratna kiselina]] (HClO<sub>3</sub>)
* [[perhloratna kiselina]] (HClO<sub>4</sub>)

Anorganski spojevi hlora su [[Hlorovodična kiselina|hloridna kiselina]] i hloridi, oksikiseline hlora i njihove [[Soli (hemijski spojevi)|soli]], [[hlor dioksid]] ClO<sub>2</sub>. Poznati su i brojni organo-hlorni spojevi (derivati karboksilnih kiselina, [[pesticidi]], itd...).

Hlor se javlja su svim neparnim oksidacijskim stanjima između -1 i +7, kao i u nultom, elementarnom stanju te oksidacijskom stanju 4 u [[hlor dioksid]]u (vidi tabelu ispod, kao i strukturu u hloritima).{{sfn|Greenwood|1997|p=806}} Hlor obično ima oksidacijsko stanje −1 u velikom broju spojeva, osim u spojevima koji sadrže [[fluor]], [[kisik]] i [[dušik]], od koji su svi čak više elektronegativni od hlora. Idući uzlazno po oksidacijskim stanjima, hidrohlorna kiselina se može oksidirati koristeći [[Mangan(IV) oksid|mangan dioksid]] ili da se gasoviti vodik hlorid katalitički oksidira u prisustvu zraka dajući elementarni gasoviti hlor.{{sfn|Wiberg|2001|p=408}}

{| class="wikitable"
|-
! oksidacijsko<br />stanje !! naziv !! formula !! karakteristični spojevi
|-
| style="text-align:center;"|−1 || hloridi || style="text-align:center;"|Cl<sup>−</sup> || ionski hloridi, organski hloridi, hidrohlorna kiselina
|-
| style="text-align:center;"|0 || hlor || style="text-align:center;"|Cl<sub>2</sub> || elementarni hlor
|-
| style="text-align:center;"|+1 || hipohloriti || style="text-align:center;"|ClO<sup>−</sup> || [[natrij hipohlorit]], [[kalcij hipohlorit]]
|-
| style="text-align:center;"|+3 || hloriti || style="text-align:center;"|{{chem|ClO|2|-}} || [[natrij hlorit]]
|-
| style="text-align:center;"|+4 || hlor(IV) || style="text-align:center;"|{{chem|ClO|2}} || [[hlor dioksid]]
|-
| style="text-align:center;"|+5 || hloril, hlorati || style="text-align:center;"|{{chem|ClO|3|-}} {{chem|ClO|2|+}}  || [[kalij hlorat]], hlorna kiselina, dihloril trisulfat [ClO2]<sub>2</sub>[S<sub>3</sub>O<sub>10</sub>].
|-
| style="text-align:center;"|+6 || hlor(VI) || style="text-align:center;"|{{chem|Cl|2|O|6}} || [[dihlor heksoksid]] (gas). U tečnim ili čvrstim disproporcionatima miješaju se oksidacijska stanja +5 i +7, kao ionski hloril perhlorat {{chem|[ClO|2|]|+|[ClO|4|]|-}}
|-
| style="text-align:center;"|+7 || [[perhlorat]] || style="text-align:center;"|{{chem|ClO|4|-}} || [[perhlorna kiselina]], perhloratne soli kao što su [[magnezij perhlorat]], [[dihlor heptoksid]]
|}

=== Hloridi ===
{{Glavni|Hlorid}}
Kombiniranjem hlora sa gotovo bilo kojim drugim elementom dobijaju se hloridi. Spojevi sa [[kisik]]om, [[dušik]]om, [[ksenon]]om i [[kripton]]om su također dobijeni, ali oni se ne dobijaju direktnim reakcijama elemenata.<ref name="merck" /> Hloridi su jedni od najčešćih [[Ion|aniona]] koji se nalaze u prirodi. Vodik hlorid (HCl) i njegov vodeni rastvor, [[hlorovodonična kiselina|hlorovodična kiselina]], dobijaju se u ogromnim količinama reda miliona tona godišnje, a također i kao vrijedni poluproizvodi. Međutim, nekad se ovi spojevi smatraju nepoželjnim zagađivačima.

=== Oksidi hlora ===
Hlor gradi i razne oblike oksida, kao što je prikazano u gornjoj tabeli: [[hlor dioksid]] (ClO<sub>2</sub>), [[dihlor monoksid]] (Cl<sub>2</sub>O), [[dihlor heksoksid]] (Cl<sub>2</sub>O<sub>6</sub>) i [[dihlor heptoksid]] (Cl<sub>2</sub>O<sub>7</sub>). Anionski derivati tih istih oksida se također veoma poznati a tu se, između ostalih, nalaze hlorati ({{chem|ClO|3|-}}), hloriti ({{chem|ClO|2|-}}), hipohloriti (ClO<sup>−</sup>) i perhlorati ({{chem|ClO|4|-}}). Kiseli derivati ovih aniona su [[hipohlorna kiselina]] (HOCl), [[hlorna kiselina]] (HClO<sub>3</sub>) i [[perhlorna kiselina]] (HClO<sub>4</sub>). Poznat je i hloroksi kation hloril (ClO<sub>2</sub><sup>+</sup>) a ima istu strukturu kao i hlorit osim što je pozitivnog naboja a hlor u njemu je sa oksidacijskim stanjem +5.{{sfn|Greenwood|1997|pp=844–850}} Hemijski spoj "hlor trioksid" se ne javlja, ali je u gasovitom obliku pronađen kao dimerski [[dihlor heksoksid]] (Cl<sub>2</sub>O<sub>6</sub>) sa oksidacijskim stanjem +6. Ovaj spoj u tečnom ili čvrstom stanju disproporcionira u mješavinu oksidacijskih stanja +5 i +7, javljajući se kao ionski spoj hloril perhlorat, {{chem|[ClO|2|]|+|[ClO|4|]|-}}.{{sfn|Greenwood|1997|p=849}}

U vrućim koncentriranim alkalnim rastvorima hipohlorit disproporcionira:
:2 ClO<sup>−</sup> → Cl<sup>−</sup> + {{chem|ClO|2|-}}
:ClO<sup>−</sup> + {{chem|ClO|2|-}} → Cl<sup>−</sup> + {{chem|ClO|3|-}}
[[Natrij hlorat]] i [[kalij hlorat]] se mogu kristalizirati iz rastvora koji se dobijaju pomoću gornjih reakcija. Ako se njihovi [[kristal]]i zagrijavaju do visokih temperatura, oni idu dalje do konačnog disproporcioniranja:
:4 {{chem|ClO|3|-}} → Cl<sup>−</sup> + 3 {{chem|ClO|4|-}}

Ova ista progresija od hlorida do perhlorata se može obaviti i [[Elektroliza|elektrolizom]]. Na anodi tok reakcije je sljedeći:<ref name="c_w" />

:{| class="wikitable" style="text-align:center"
! Reakcija !! [[Elektrodni potencijal]]
|-
| Cl<sup>−</sup> + 2 OH<sup>−</sup> → ClO<sup>−</sup> + H<sub>2</sub>O + 2 e<sup>−</sup> || +0,89 [[volt]]i
|-
| ClO<sup>−</sup> + 2 OH<sup>−</sup> → {{chem|ClO|2|-}} + H<sub>2</sub>O + 2 e<sup>−</sup> || +0,67 volti
|-
| {{chem|ClO|2|-}} + 2 OH<sup>−</sup> → {{chem|ClO|3|-}} + H<sub>2</sub>O + 2 e<sup>−</sup> || +0,33 volti
|-
| {{chem|ClO|3|-}} + 2 OH<sup>−</sup> → {{chem|ClO|4|-}} + H<sub>2</sub>O + 2 e<sup>−</sup> || +0,35 volti
|}
Svaki korak je povezan sa [[katoda|katodom]] preko:
:2 H<sub>2</sub>O + 2 e<sup>−</sup> → 2 OH<sup>−</sup> + H<sub>2</sub> (−0,83 volti)

=== Interhalogeni spojevi ===
Hlor oksidira soli broma i joda do elementarnih broma i joda, respektivno. Međutim, on ne može oksidirati soli fluora do elementarnog [[fluor]]a. Hlor može graditi razne interhalogene spojeve kao što su hlor fluoridi, hlor monofluoridi ({{chem|ClF}}), hlor trifluoridi ({{chem|ClF|3}}), hlor pentafluoridi ({{chem|ClF|5}}) i druge. Postoje također i hloridi broma i joda.<ref name="emeleus" />

=== Organohlorni spojevi ===
{{Glavni|Organohlorid}}
Hlor se dosta koristi u [[organska hemija|organskoj hemiji]] pri reakcijama supstitucije i adicije. Hlor često daje mnoge željene osobine organskim spojevima, djelimično zbog svoje velike elektronegativnosti.

Kao i drugi halidi, hlor također stupa u reakcije elektrofilne adicije, među kojima je jedna od najpoznatijih hloriranje [[alkeni|alkena]] i [[Aromatski ugljikovodici|aromatskih spojeva]] sa Lewisovom kiselinom kao [[katalizator]]om. Organski spojevi hlora pretežno su manje reaktivni u reakcijama nukleofilne supstitucije u odnosi na odgovarajuće derivate [[brom]]a i [[jod]]a, ali su spojevi hlora mnogo jeftiniji. Oni se mogu aktivirati za reakciju supstituiranja sa tosilatnom grupom, ili korištenjem katalitičkih količina [[natrij-jodid]]a.

== Otrovnost ==
Gasoviti hlor nadražuje sistem za disanje i sluzne žlijezde, u većim količinama izaziva smrt. U [[zrak]]u se može osjetiti već u količini od 3.5 ppm, ali opasna koncentracija je tek preko 1000 ppm. Da bi se neutralisao udišu se pare [[etanol]]a, ili razblaženog rastvora [[amonijak]]a.

== Reference ==
{{refspisak|refs=
<ref name="harry">Harry H. Binder: ''Lexikon der chemischen Elemente'', S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, {{ISBN|3-7776-0736-3}}.</ref>
<ref name="wieser">Michael E. Wieser, Tyler B. Coplen: ''Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report).'' u: Pure Appl. Chem. 2010, str. 1, {{doi|10.1351/PAC-REP-10-09-14}}</ref>
<ref name="iupac">[http://www.ciaaw.org/pubs/TSAW2013_xls.xls IUPAC, Standard Atomic Weights Revised 2013]</ref>
<ref name="atlasmin">[http://www.mineralienatlas.de/lexikon/index.php/Chlor Mineralienatlas]</ref>
<ref name="gestis">[http://gestis.itrust.de/nxt/gateway.dll?f=id$t=default.htm$vid=gestisdeu:sdbdeu$id=007170 Hlor]{{Mrtav link}} u GESTIS bazi podataka supstanci</ref>
<ref name="crc">Weast, Robert C. (gl.ur.): ''CRC Handbook of Chemistry and Physics'' CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990. strn E-129 do E-145. {{ISBN|0-8493-0470-9}}.</ref>
<ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="projgall">{{cite web |url = http://antiquity.ac.uk/ProjGall/weller/|title = The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania |access-date=10. 7. 2008}}</ref>
<ref name="krogt">{{cite web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Cl |title=17 Chlorine |publisher=Elements.vanderkrogt.net |access-date=12. 9. 2008}}</ref>
<ref name="tekbir">{{Cite book|url=http://books.google.com/?id=34KwmkU4LG0C&pg=PA158|page=158|title=The development of modern chemistry|author=Ihde, Aaron John|publisher=Courier Dover Publications|year=1984|isbn=0-486-64235-6}}</ref>
<ref name="Weeks">{{cite journal|doi = 10.1021/ed009p1915|title = The discovery of the elements. XVII. The halogen family|year = 1932|author = Weeks Mary Elvira|journal = Journal of Chemical Education|volume = 9|issue = 11|page = 1915|bibcode=1932JChEd...9.1915W}}</ref>
<ref name="chimie">{{cite journal|title = On the nature and the properties of muriatic acid and of oxygenated muriatic acid|journal = Mémoires de Physique et de Chimie de la Société d'Arcueil|volume = 2|pages = 339–358|year = 1809|url = http://web.lemoyne.edu/~giunta/thenard.html|author = Gay-Lussac, Joseph Louis; Thénard, Louis-Jacques}}</ref>
<ref name="oxymuriatic">{{cite journal|author = Sir Humphry Davy |title = On a Combination of Oxymuriatic Gas and Oxygene Gas|journal = Philosophical Transactions of the Royal Society|volume = 101|pages = 155–162|year = 1811|doi = 10.1098/rstl.1811.0008|url=http://www.chemteam.info/Chem-History/Davy-Chlorine-1811.html}}</ref>
<ref name="schweigger">{{Cite journal|title=J. S. C. Schweigger: His Romanticism and His Crystal Electrical Theory of Matter|author=Snelders, H. A. M.|journal=Isis|volume=62|issue=3 |year=1971|page=328|doi=10.1086/350763|jstor=229946}}</ref>
<ref name="apsorg">{{cite web |url = http://www.aps.org/publications/apsnews/200108/history.cfm |title =This Month in Physics History September 4, 1821 and August 29, 1831: Faraday and Electromagnetism|work=Chodos, Alan (ur.), American Physical Society |access-date=8. 5. 2010}}</ref>
<ref name="oconnor">{{cite web |url = http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Faraday.html |author=O'Connor J J and Robertson E F|work=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland |title =Michael Faraday|access-date=8. 5. 2010}}</ref>
<ref name="encyc">{{cite encyclopedia  |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |title=Bleaching |url=http://www.1902encyclopedia.com/B/BLE/bleaching.html |access-date=2. 5. 2012|edition=9. izd. (1875) i 10. izd. (1902)}}</ref>
<ref name="Cotton">{{Cite book|title=The Cotton Industry|url=https://archive.org/details/cottonindustry0000aspi|last=Aspin|first=Chris|publisher=Shire Publications Ltd|year=1981|isbn=0-85263-545-1|page=[https://archive.org/details/cottonindustry0000aspi/page/24 24]}}</ref>
<ref name="madehow">{{cite web | title=How Products Are Made Volume 2 |date=1. 5. 2011| url=http://www.madehow.com/Volume-2/Bleach.html}}</ref>
<ref name="history">{{cite web|url = http://ocw.mit.edu/NR/rdonlyres/Earth--Atmospheric--and-Planetary-Sciences/12-091January--IAP--2006/0EF9264B-3205-44A3-8306-8E8364917DF0/0/brazin.pdf|title = Chlorine & its Consequences|author = Jacqueline Brazin|access-date=10. 7. 2008|archive-url = https://web.archive.org/web/20060918145109/http://ocw.mit.edu/NR/rdonlyres/Earth--Atmospheric--and-Planetary-Sciences/12-091January--IAP--2006/0EF9264B-3205-44A3-8306-8E8364917DF0/0/brazin.pdf|archive-date=18. 9. 2006|url-status = live}}</ref>
<ref name="weapon">{{cite web|url = http://www.drcordas.com/education/weaponsmassd/Chlorine.pdf|title = Chlorine – History|access-date = 10. 7. 2008|archive-date = 1. 10. 2008|archive-url = https://web.archive.org/web/20081001202806/http://www.drcordas.com/education/weaponsmassd/Chlorine.pdf|url-status = bot: unknown}}</ref>
<ref name="wwigas">{{cite web |title = Weaponry: Use of Chlorine Gas Cylinders in World War I|url = http://www.historynet.com/weaponry-use-of-chlorine-gas-cylinders-in-world-war-i.htm|publisher= historynet.com|access-date=10. 7. 2008}}</ref>
<ref name="kenneth">{{cite web|author=Kenneth Barbalace |url=http://environmentalchemistry.com/yogi/chemicals/cn/Chlorine.html |title=Chemical Database: Chlorine |publisher=EnvironmentalChemistry.com |date=22. 10. 1995|access-date=19. 9. 2011}}</ref>
<ref name="cdcgov">{{cite web |url=http://www.bt.cdc.gov/agent/chlorine/basics/facts.asp |title=Facts About Chlorine |publisher=United States Centers for Disease Control and Prevention |work=Emergency Preparedness and Response |access-date=19. 9. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160423193302/http://www.bt.cdc.gov/agent/chlorine/basics/facts.asp |archive-date=23. 4. 2016 |url-status=dead }}</ref>
<ref name="srdchlor">{{cite web |url=http://www.nist.gov/pml/div685/grp02/srd_134_chlorine.cfm |title=SRD134 Chlorine |publisher=NIST |access-date=12. 9. 2012}}</ref>
<ref name="NUBASE">{{cite journal| first = Audi| last = Georges|title = The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties| journal = Nuclear Physics A| volume = 729| pages = 3–128| publisher = Atomic Mass Data Center| year = 2003| last2 = Bersillon| first2 = O.| last3 = Blachot| first3 = J.| last4 = Wapstra| first4 = A.H.}} {{doi|10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001}}</ref>
<ref name="Gamow">{{cite book|last=Gamow|first=George|title=One Two Three... Infinity: Facts and Speculations of Science|year=1967|publisher=Bantam|pages=151–154|edition=Bantam Science and Mathematics}}</ref>
<ref name="cameron">{{cite journal|author= Cameron, A.G.W.|title=Stellar Evolution, Nuclear Astrophysics, and Nucleogenesis| journal=CRL-41|date=1. 6. 1957|url=http://www.fas.org/sgp/eprint/CRL-41.pdf}}</ref>
<ref name="Euro Chlor">{{cite web|url=http://www.eurochlor.org/upload/documents/document236.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110726042917/http://www.eurochlor.org/upload/documents/document236.pdf|archive-date=26. 7. 2011|title=Risk assessment and the cycling of natural organochlorines|publisher=Euro Chlor|access-date=14. 3. 2015|url-status=dead}}</ref>
<ref name="Euro Chlor3">{{cite web|url=http://www.eurochlor.org/the-chlorine-universe/how-is-chlorine-produced/the-diaphragm-cell-process.aspx|title=The diaphragm cell process|publisher=Euro Chlor|access-date=15. 8. 2007}}</ref>
<ref name="Euro Chlor4">{{cite web|url=http://www.eurochlor.org/the-chlorine-universe/how-is-chlorine-produced/the-membrane-cell-process.aspx|title=The membrane cell process|publisher=Euro Chlor|access-date=15. 8. 2007}}</ref>
<ref name="canada">[http://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/battle-of-ypres/ "Battle of Ypres"] ''The Canadian Encyclopedia''</ref>
<ref name="haberf">{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=G9FljcEASycC&pg=PA226|page=226|title=Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production|isbn=978-0-262-69313-4|author1=Smil, Vaclav|date=1. 4. 2004}}</ref>
<ref name="First World War">{{cite web|url=http://www.firstworldwar.com/weaponry/gas.htm|title=Weapons of War: Poison Gas|publisher=First World War.com|access-date=12. 8. 2007}}</ref>
<ref name="elementsioy">[https://books.google.com/books?id=IOY-8hxTJVAC&printsec=frontcover&dq=the+elements+a+visual+exploration&hl=en&sa=X&ei=WGgDVZKxOIWnNt6MgogI&ved=0CBQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false The Elements: A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe], Black Dog & Leventhal Publishers, 2012, {{ISBN|9781579128951}}</ref>
<ref name="iribir">[http://bosnian.irib.ir/vijesti/bliski-istok/item/187305 Pišmerge: DAIŠ upotrijebio otrovni plin hlor], portal IRIB - Bosanski radio program, 16. mart 2015, pristupljeno 11. augusta 2015.</ref>
<ref name="merck">{{cite book|title=Merck Index of Chemicals and Drugs, 9th ed.|url=https://archive.org/details/merckindexencycl0009unse|publisher=Merck & Co.|location = Rahway, N.J.|year=1976|isbn=0-911910-26-3|editor=Windholz, Martha|display-authors=etal}}</ref>
<ref name="c_w">{{cite book|author=Cotton, F. Albert and Wilkinson, Geoffrey|title=Advanced Inorganic Chemistry, 2nd ed. |publisher=John Wiley & sons| page= 568|year=1966}}</ref>
<ref name="emeleus">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=fEKbJrqKovUC&pg=PA133|pages = 133–143|title = Advances in inorganic chemistry and radiochemistry|isbn = 978-0-12-023603-9|author1 = Emeléus, H. J|year = 1961}}</ref>
}}

== Literatura ==
{{Commonscat|Chlorine}}
* {{cite book|ref=CITEREFGreenwood1997|last=Greenwood|first= Norman N|last2=Earnshaw|first2=Alan|year=1997|title=Chemistry of the Elements |edition=2|place=Oxford|publisher= Butterworth-Heinemann|isbn=0-08-037941-9}}
* {{cite book|last=Wiberg|first= Egon|last2=Wiberg|first2=Nils|last3=Holleman|first3=Arnold Frederick |title=Inorganic Chemistry |publisher=Academic Press|year=2001|isbn=0-12-352651-5|ref=CITEREFWiberg2001}}

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]