Izvorni kôd stranice Antimon

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Antimon
| Simbol = Sb
| Atomski broj = 51
| Serija = Polumetali
| Grupa = 15
| Perioda = 5
| Slika = [[Datoteka:Antimon.png|200px]]
| Blok = p
| Boja serije = Peru
| Izgled = srebreno sivi polumetal
| CAS registarski broj = 7440-36-0
| Zastupljenost = 6,5 · 10<sup>-5</sup><ref name="harry"/>
| Atomska masa = 121,760(1)<ref name="CIAAW"/><ref name="IUPAC"/>
| Atomski radijus = 145
| Atomski radijus izračunat = 133
| Kovalentni radijus = 139
| Van der Waalsov radijus = 206<ref name="manjera"/>
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>10</sup>5s<sup>2</sup>5p<sup>3</sup>
| Izlazna energija = 
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 18, 5
| Energija ionizacije_1 = 834
| Energija ionizacije_2 = 1594,9
| Energija ionizacije_3 = 2440
| Energija ionizacije_4 = 4260
| Energija ionizacije_5 = 5400
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 3
| Struktura kristala = trigonalna
| Gustoća = 6697
| Magnetizam = dijamagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = −6,8 · 10<sup>−5</sup>)<ref name="CRC"/> 
| Tačka topljenja_K = 903,78
| Tačka topljenja_C = 630,63
| Tačka ključanja_K = 1908
| Tačka ključanja_C = 1635<ref name="Zhang"/>
| Molarni volumen = 18,19 · 10<sup>-6</sup>
| Toplota isparavanja = 193<ref name="Zhang"/>
| Toplota topljenja = 19,7
| Pritisak pare = 2,49 · 10<sup>-9</sup>
| Pritisak pare_K = 6304
| Brzina zvuka = 
| Brzina zvuka_K = 
| Specifična toplota = 210
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 2,5 · 10<sup>6</sup>
| Specifična električna provodljivost_K = 
| Toplotna provodljivost = 24
| Toplotna provodljivost_K = 
| Oksidacioni broj = -3, '''3''', 5
| Oksidi = 
| Elektrodni potencijal = 0,150 [[Volt|V]] (Sb<sup>3+</sup> + 3e<sup>-</sup> → Sb)
| Elektronegativnost = 2,05
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|Xi}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|36/37/38}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|26|37}}
| Radioaktivan = Ne
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 119
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  38,19 [[Sat (jedinica)|h]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 0,594
| Tipraspada1ZP = <sup>119</sup>Sn
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 120
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada =  5,76 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 2,681
| Tipraspada1ZP = <sup>120</sup>Sn
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 121
| Rasprostranjenost u prirodi = '''57,36'''
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 122
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 2,7238 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 1,979
| Tipraspada1ZP = <sup>122</sup>Te
| Tipraspada2ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada2ZE = 1,620
| Tipraspada2ZP = <sup>122</sup>Sn
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 0
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 123
| Rasprostranjenost u prirodi = 42,64
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 124
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 60,20 [[dan|d]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 2,905
| Tipraspada1ZP = <sup>124</sup>Te
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 1
| Simbol = Sb
| Maseni broj = 125
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 2,7582 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]]
| Tipraspada1ZE = 0,767
| Tipraspada1ZP = <sup>125</sup>Te
}}
|}}
'''Antimon''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''Sb''' (od {{jez-la|stibium}}, vjerovatno iz arapskog {{jezik|ar|إثمد}} – ismid) i [[atomski broj|atomskim brojem]] 51. To je sjajni, sivi metaloid, koji se u prirodi većinom nalazi kao sulfidni mineral [[stibnit]] {{Chem|Sb|2|S|3}}. Spojevi antimona bili su poznati još u [[antika|antička vremena]] i bili su korišteni za [[kozmetika|kozmetiku]]. I metalni antimon je bio poznat, ali je sve do svog konačnog otkrića zabunom bio identificiran kao [[olovo]]. U elementarnom stanju prvi ga je izolirao i opisao [[Vannoccio Biringuccio]] 1540. godine.

Jedno vrijeme, [[Kina]] je bila najveći svjetski proizvođač antimona i njegovih spojeva, a većina proizvodnje dobijala se iz rudnika Xikuangshan u [[Hunan]]u. Industrijski metodi proizvodnje ovog elementa su žarenje te zatim karbotermalna redukcija ili direktna [[redoks reakcija|redukcija]] stibnita sa [[željezo]]m.

Najznačajnije aplikacije metalnog antimona su za legiranje olovnih i [[kalaj]]nih materijala te za olovno-antimonske ploče u olovnim [[akumulator]]ima. [[Legura|Legiranje]] olova i kalaja antimonom poboljšava osobine tih legura, a one se koriste za izradu [[klizni ležaj|kliznih ležaja]], [[metak]]a i lemova. Spojevi antimona su važni aditivi za sredstva protiv požara koji u svom sastavu imaju [[hlor]] i [[brom]]. Jedna od brzorastućih aplikacija antimona je i [[mikroelektronika]].

== Historija ==
[[Antimon(III)-sulfid]] {{Chem|Sb|2|S|3}} se u predinastičkom [[Egipat|Egiptu]] koristio kao [[kozmetika|kozmetičko]] sredstvo za oči ([[surma]]) još od 3100. p. n. e. kada je i izmišljena drevna kozmetička paleta.<ref name="j1475"/> Artefakt, za koji se misli da je dio vaze, načinjen od antimona oko 3000. p. n. e. pronađen je u Tellohu u drevnoj Haldeji (danas dio [[Irak]]a), a predmet od [[bakar|bakra]] obložen antimonom datiran je između 2500. p. n. e. i 2000. p. n. e. pronađen je u Egiptu.<ref name=kirk/> Austen je o radovima Herberta Gladstone iz 1892.<ref name=moorey/> komentirao da "mi danas poznajemo antimon kao veoma krhki i kristalni metal koji bi se vrlo teško mogao koristiti za izradu vaza, utoliko ovaj značajni "pronalazak" (artefakt) mora predstavljati izgubljenu vještinu oblikovanja i kovanja antimona".<ref name=moorey/>

Međutim, Moorey nije bio ubijeđen da je artefakt zapravo vaza, koju je spominjao Selimhanov, nakon analize predmeta iz Telloha (objavljene 1975), napisao je: "pokušano je povezivanje ovog metala sa transkavkaskim prirodnim antimonom (tj. samorodnim metalom)" i "da su predmeti od antimona porijeklom iz Transkavkazije svi malehni lični ukrasi".<ref name=moorey/> Ovaj nalazak je oslabio navodne dokaze o izgubljenim vještinama obrade i kovanja antimona.<ref name=moorey/>

Rimski naučnik i pisac [[Plinije Stariji]] opisao je nekoliko načina na koje se može dobiti antimon-sulfid za medicinske svrhe u svom djelu ''[[Naturalis Historia]]''.<ref name=mellor/> On je također načinio i distinkciju između "muških" i "ženskih" oblika antimona. Po njemu, "muški" oblik je vjerovatno bio sulfid, dok se kod "ženskog", koji je bio bolji, teži i manje lomljiv, vjerovatno radilo o prirodnom samorodnom metalnom antimonu.<ref name="plin"/> Rimski prirodoslovac [[Dioskorid]] naveo je da se antimon-sulfid mogao žariti zagrijavanjem upuhivanjem zraka pomoću kovačkog mijeha. Smatra se da se ovim postupkom dobijao metalni antimon.<ref name=mellor />

Prvi opis procedure za izoliranje elementarnog antimona naveden je u knjizi ''De la pirotechnia'' iz 1540. koju je napisao [[Vannoccio Biringuccio]]. Ona je bila prethodnica još čuvenijoj knjizi iz 1556. Georgea Agricole ''De re metallica''. U tom kontekstu Agricola je često netačno smatran pronalazačem metalnog antimona. Knjiga ''Currus Triumphalis Antimonii'' (Trijumfalna kola antimona) opisuje preradu metalnog antimona a objavljena je 1604. u Njemačkoj. Navodno je tu knjigu napisao benediktanski fratar koji se potpisivao kao ''Basilius Valentius'' u 15. vijeku. Da je ova knjiga autentična, a nije, ona bi bila prethodnica Biringucciovog otkrića.<ref name="cww"/>

Prvi koji je opisao čisti antimon iz Zemljine kore 1783. godine bio je [[Šveđani|švedski]] naučnik i inženjer u lokalnom rudniku [[Anton von Swab]], na osnovu tipskog uzorka iz rudnika [[srebro|srebra]] ''Sala'' u rudničkom distriktu Bergslagen u općini Sala, [[Västmanland]], [[Švedska]].<ref name="min262"/><ref name="extracts"/>

== Osobine ==
[[Datoteka:Antimon.PNG|thumb|lijevo|Ampula sa crnim alotropom antimona]]
[[Datoteka:Antimony massive.jpg|lijevo|thumb|Prirodni antimon sa oksidacijskim proizvodima]]
[[Datoteka:SbAs lattice.png|thumb|lijevo|Kristalna struktura uobičajena za Sb, AsSb i sivi As]]
Antimon se nalazi u grupi [[dušik]]a ([[15. grupa hemijskih elemenata|15. grupa]]) i ima [[elektronegativnost]] 2,05. Kao što bi se i očekivali iz periodnih trendova, više je elektronegativan od [[kalaj]]a ili [[bizmut]]a, ali i manje elektronegativan od [[telur]]a ili [[arsen]]a. Antimon je stabilan na zraku pri sobnoj temperaturi, ali ako se zagrije reagira sa [[kisik]]om dajući [[antimon-trioksid]], {{Chem|Sb|2|O|3}}.<ref name="wiberg_holleman"/>{{rp|758}}

Antimon je srebrenasti, sjajno-sivi metal, koji po [[Mohsova skala tvrdoće|Mohsovoj skali]] ima tvrdoću 3. Stoga je čisti antimon isuviše mehak za proizvodnju čvrstih objekata, kao što su kovanice od antimona koje su kovane u [[kina|kineskoj]] provinciji [[Guizhou]] 1931. godine, a zbog vrlo brzog propadanja i trošenja njihovo kovanje je obustavljeno.<ref name="ukcpics"/> Antimon je otporan na mnoge kiseline.

Poznate su četiri [[alotropske modifikacije]] antimona: stabilna metalna forma i tri metastabilne forme (eksplozivna, siva amorfna i žuta). Metalni antimon je krhak, srebreno-bijeli sjajni metal. Kada se sporo hladi, istopljeni antimon se [[kristalizacija|kristalizira]] u trigonalne ćelije, izomorfne sa sivim alotropom [[arsen]]a. Rijetka eksplozivna modifikacija antimona se može formirati putem elektrolize [[antimon-trihlorid]]a. Kada se ta modifikacija zagrebe s nekim oštrim predmetom, dešava se egzotermička reakcija te javlja bijeli plamen a formira se metalni antimon. Kada se ova modifikacija gniječi u tarioniku, može se desiti detonacija. Neki autori<ref name="CRC"/><ref name="spectrum"/> smatraju da su samo metalni i sivi antimon pravi alotropi, dok su eksplozivni i žuti zapravo "zagađeni" halogenim "nečistoćama" ili, u slučaju žutog, [[stibin]]om {{Chem|Sb|H|3}}.

Crni (sivi) antimon se formira brzim hlađenjem para metalnog antimona. On ima istu kristalnu strukturu kao i crveni [[fosfor]] i crni arsen. Izložen [[zrak]]u oksidira a može se i spontano zapaliti. Pri temperaturi od 100&nbsp;°C postepeno prelazi u stabilnu formu. Žuti alotrop antimona je najnestabilniji. On se može dobiti samo oksidacijom [[stibin]]a ({{Chem|Sb|H|3}}) pri temperaturi od −90&nbsp;°C. Iznad ove temperature i izložen [[svjetlost]]i, ova metastabilna alotropska modifikacija prelazi u stabilniji sivi alotrop.<ref name="kirk"/><ref name="cww"/><ref name="norman"/>

Metalni antimon usvaja slojevitu strukturu (prostorna grupa R<span style="text-decoration:overline;">3</span>m br. 166) u kojoj se slojevi sastoje iz spojenih, zamršenih šestočlanih prstenova. Najbliži i drugi najbliži susjedi sačinjavaju nepravilni oktaedarski kompleksa, gdje su tri atoma u istom dvostrukom sloju neznatno bliže od tri atoma u sljedećem. Ovo relativno gusto pakovanje je uzrok velike [[gustoća|gustoće]] od 6,697 g/cm<sup>3</sup>, ali slaba veza između slojeva dovodi do niske tvrdoće i krhkoće antimona.<ref name="wiberg_holleman"/>{{rp|758}}

=== Izotopi ===
Antimon ima dva stabilna [[izotop]]a: <sup>121</sup>Sb koji u prirodnom antimonu ima udio od 57,36% i <sup>123</sup>Sb sa udjelom od 42,64%. Također postoji i 35 radioaktivnih izotopa, od kojih je najduže "živući" izotop <sup>125</sup>Sb sa [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] od 2,75 godina. Osim njih, poznato je i 29 metastabilnih stanja. Među nuklearnim izomerima najstabilniji je <sup>120m1</sup>Sb sa vremenom poluraspada od 5,76 dana. Izotopi lakši od <sup>123</sup>Sb raspadaju se β<sup>+</sup> raspadomom (β<sup>+</sup>), dok oni teži se uglavnom raspadaju β<sup>−</sup> raspadom, uz neke izuzetke.<ref name="NUBASE"/>

== Rasprostranjenost ==
Antimon je vrlo rijedak i slabo rasprostranjen element, a u prirodi se može naći i u [[samorodni elementi|samorodnom]] (tj. u elementarnom) obliku. Stoga ga [[Međunarodna mineraloška organizacija]] (IMA) priznaje kao [[mineral]] pod sistemskim brojem 1.CA.05.<ref name="pubsites"/>

Do 2011. samorodni antimon je pronađen samo na oko 300 nalazišta u svijetu. Između ostalih pronađen je u mnogim područjima [[Australija|Australije]], u [[bolivija|bolivijskim]] [[Bolivijski departmani|departmanima]] [[La Paz (departman)|La Paz]] i [[Potosí (departman)|Potosí]], [[brazil]]skoj saveznoj državi [[Minas Gerais]], na [[Schwarzwald]]u, Odenwaldu i [[Harz]]u u [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Seinäjoki]] u [[Finska|Finskoj]], mnogim područjima [[Francuska|Francuske]], u [[Lombardija|Lombardiji]], Piemontu, [[Sardinija|Sardiniji]] u Italiji, nekim dijelovima [[Kanada|Kanade]] i [[Austrija|Austrije]], zapadnom i istočnom [[Sibir]]u i [[Ural (planina)|Uralu]] u [[Rusija|Rusiji]], osim [[Švedska|švedskog]] Västmanlanda još i u [[Dalarna]], [[Gästrikland]], [[Närke]], [[Södermanland]], [[Värmland]] i [[Västerbotten]], u nekim regijama Slovačke i [[Češka|Češke]] kao i širom SAD.<ref name="mindatorg"/> Među svjetski najznačajnijim nalazištima samorodnog antimona i njegovih ruda je takozvani ''Murchison pojas zelenog kamena'' u [[Južnoafrička Republika|južnoafričkom]] gorju Murchison.<ref name="limpopo"/>

Do 2010. bilo je poznato 264 minerala koji sadrže antimon.<ref name="webmin"/> Industrijski iskoristiv je uglavnom sulfidni mineral [[stibnit]] {{Chem|Sb|2|S|3}} koji sadrži najviše 71,7 % antimona. Međutim mineral sa najvišim sadržajem Sb je jedan [[hemijski spoj]] koji je zapravo prirodna legura antimona i [[arsen]]a, [[paradokrazit]] gdje Sb ima 92% udjela, ali je izuzetno rijedak. Ovaj mineral je pronađen na samo tri nalazišta,<ref name="Paradoc"/> za razliku od stibnita koji je pronađen na oko 2.500 nalazišta.<ref name="stibn"/> Drugi izvori antimona su minerali [[valentinit]] {{Chem|Sb|2|O|3}}, [[breithauptit]] NiSb (antimon-nikl, niklantimonid), [[kermesit]] {{Chem|Sb|2|S|2|O}} i {{Chem|Sb|2|S|5}} (''zlatni sumpor'').

== Dobijanje ==
[[Datoteka:World Antimony Production 2010.svg|thumb|200px|Najveći svjetski proizvođači antimona u 2010.<ref name=usgs/>]]
Britanski geološki zavod (BGZ) objavio je 2005. da je [[Kina]] bila najveći proizvođač antimona te godine sa približim udjelom od 84% svjetskog tržišta. Nakon nje slijede [[Južnoafrička Republika]], [[Bolivija]] i [[Tadžikistan]]. Rudnik Xikuangshan u provinciji [[Hunan]] ima najveće nalazište u Kini gdje je procijenjeni depozit od 2,1 milion tona.<ref name="hur2"/> Prema Američkom geološkom zavodu u 2010. Kina je imala 88,9% od ukupne svjetske proizvodnje antimona u svijetu, a slijede je Južnoafrička Republika, Bolivija i [[Rusija]].

Međutim, procjene Roskill Consultinga pokazuju da je Kina u 2010. imala udio u svjetskoj proizvodnji od 76,75% sa 120.462 tone (90.000 tona objavljene i 30.464 neobjavljene proizvodnje), dok slijede [[Rusija]] (4,14% udjela u tržištu, 6.500 tona proizvodnje), [[Mjanmar]] (3,76% udjela, 5.897 tona), [[Kanada]] (3,61% udjela, 5.660 tona), [[Tadžikistan]] (3,42% udjela, 5.370 tona) i [[Bolivija]] (3,17% udjela, 4.980 tona).<ref name="Roskill"/> Roskill također procjenjuje da je svjetska sekundarna proizvodnja u 2010. iznosila 39.540 tona.<ref name="Roskill"/>

=== Proizvodni proces ===
Izdvajanje antimona iz ruda zavisi od kvalitete rude i njenog sastava. Najveći dio antimona se iskopa kao sulfid, nakon čega se rude slabije kvalitete koncentriraju [[flotacija|flotacijom]], dok se visokokvalitetne rude zagrijavaju na 500–600&nbsp;°C, što je temperatura na kojoj se stibnit topi i odvaja od manje vrijednih minerala. Antimon se može izdvojiti iz sirovog antimon-suflida redukcijom sa otpadnim željezom:<ref name="of03"/>

:{{chem|Sb|2|S|3}} + 3 Fe → 2 Sb + 3 FeS

Sulfid se prevodi u oksid čime se iskorištava prednost isparljivosti antimon(III)-oksida, koji se izdvaja žarenjem.<ref name=Ullmann/> Ovaj materijal se često direktno koristi u osnovnim aplikacijama, a nečistoće u njemu su arsen i sulfidi.<ref name="norman"/><ref name="envpo"/> Izoliranje antimona iz njegovog oksida postiže se karbotermalnom redukcijom:<ref name="norman"/><ref name="of03"/>

:2 {{chem|Sb|2|O|3}} + 3 C → 4 Sb + 3 {{chem|CO|2}}

Rude niske kvalitete se reduciraju u [[visoka peć|visokim pećima]] dok se visokokvalitetne rude reduciraju u [[Plamena peć|plamenim pećima]].<ref name="of03"/>

== Upotreba ==
Oko 60% antimona se potroši za proizvodnju sredstava za gašenje požara a oko 20% za legure koje se koriste u baterijama, ležajevima i lemovima.<ref name="of03"/>

===Protivpožarna sredstva===
Antimon se uglavnom koristi kao [[antimon-trioksid]] za proizvodnju spojeva otpornih na požar. Gotovo uvijek se koristi u kombinaciji sa [[halogeni elementi|halogeniranim]] sredstvima otpornim na požar, a jedini izuzetk su [[polimer]]i koji sadrže halogene. Formiranje halogeniranih spojeva antimona je uzrok efekta gašenja vatre antimon-trioksidom,<ref name="flamere"/> zbog reakcije ovih spojeva sa atomima [[vodik]]a a moguće i sa atomima kisika i OH radikalima, te se na taj način sprječava izbijanje [[vatra|vatre]].<ref name="trihalides"/> Tržište ovih protivpožarnih aplikacija uključuje odjeću za djecu, igračke, presvlake za avionska i automobilska sjedišta. Također se koristi i u industriji [[fiberglas]] kompozitnih materijala kao aditiv u [[poliester]]skim smolama za proizvodnju nekih komponenti kao što su poklopci motora lahkih aviona. Smola može sagorijevati ali se plamen zadržava na njoj, te se gasi čim se ukloni plamen.<ref name=Ullmann/>

===Legure===
Antimon gradi veoma korisne [[legura|legure]] s [[olovo]]m, povećajući njegovu tvrdoću i mehaničku izdržljivost. Za većinu načina primjene u kojima se koristi olovo, upotrebljavaju se različite količine antimona kao legirnog metala. U olovno-kiselinskim baterijama, ovim dodavanjem poboljavaju se osobine punjenja tih baterija i smanjuje nastanak neželjenog [[vodik]]a tokom punjenja.<ref name=Ullmann/><ref name="Battery"/> Antimon se koristi i u legurama za protiv trenja (poput Babbittovog metala),<ref name="principi"/> u mecima i olovnoj sačmi, oblogama kablova, štamparskih metala (naprimjer za [[linotip]]ske štampače mašine<ref name="Holmyard"/>), metale za lemljenje (neki tzv. bezolovni lemovi sadrže 5% Sb),<ref name="Ipser"/> u sastavu takozvane "tvrde" [[bronza|bronze]],<ref name="Hull"/> i kao sastojak tvrdih legura sa niskim udjelom kalaja za izradu metalnih dijelova [[orgulje|orgulja]].

===Ostalo===
Tri druge aplikacije sačinjavaju gotovo svu ostalu potrošnju antimona.<ref name="of03"/> Jedan od tih načina njegove upotrebe je u vidu [[katalizator]]a i stabilizatora u proizvodnji [[polietilen tereftalat]]a.<ref name="of03"/> Druga aplikacija se ogleda u tome što služi kao sredstvo za uklanjanje [[mikroskop]]skih balončića iz [[staklo|stakla]], pretežno onog za TV ekrane.<ref name="ullmann2"/> To se postiže interakcijom [[ion]]a antimona sa kisikom, čime se onemogućava da kisik stvara balončiće.<ref name="Melts"/> Treća najvažnija aplikacija antimona je proizvodnja pigmenata.<ref name="of03"/>

Antimon se sve više koristi u industriji [[poluprovodnik]]a kao dopant za jako dopirane [[silicij]]ske vafere ''n-tipa''<ref name="semiconductor"/> u proizvodnji [[dioda]], infracrvenih detektora i uređaja na bazi Hallovog efekta. Tokom 1950tih sićušne kuglice legure olova i antimona su korištene za dopiranje emitera i kolektora NPN [[tranzistor]]a s legirnim spojevima sa antimonom.<ref name="Scientific"/> [[Indij-antimonid]] se koristi kao materijal za infracrvene detektore u srednjem dijelu spektra.<ref name="Committee"/><ref name="Kinch"/><ref name="Willardson"/>

Postoji i mali broj bioloških ili medicinskih aplikacija za antimon. Tretmani i lijekovi koji u principu sadrže antimon su poznati kao antimonici, a koriste se za izazivanje [[povraćanje|povraćanja]].<ref name="Curious"/> Spojevi antimona se koriste i kao [[antiprotozoici]]. [[Kalij-antimonil tartrat]] odnosno tartarski emetik se ranije koristio kao lijek protiv [[shistosomijaza|shistosomijaze]] počev od 1919. pa dalje. Kasnije je taj lijek zamijenjenn [[prazikvantel]]om.<ref name="knowledge"/> Antimon i njegovi spojevi su korišteni u nekim veterinarskim pripravcima poput antiomalina ili litij-antimon tiomalata, koji su korišteni kao sredstva za tretman kože kod preživara.<ref name="Diseases"/> Antimon ima hranjivi i estetski efekat na [[keratin]]izrana tkiva, barem kod životinja.

Lijekovi na bazi antimona, poput [[meglumin antimoniat]]a, također se smatraju i lijekovima izbora za liječenje [[lajšmanijaza]] kod domaćih životinja. Međutim, ovi lijekovi pored toga što imaju nizak [[terapeutski indeks]], također vrlo slabo prolaze kroz koštanu srž, gdje se nalaze neke amastigote parazita ''Leishmania'', tako da je liječenje bolesti, naročito u visceralnom obliku, vrlo teško.<ref name="Mondiale"/> Elementarni antimon u vidu antimonskih pilula se ranije koristio kao lijek. Mogao se čak i ponovno koristiti nakon gutanja i eliminacije.<ref name="Pentland"/>

[[Antimon(III)-sulfid]] se koristi u glavicama nekih šibica.<ref name="Trends"/><ref name="occupa"/> Izotop antimona-124 se zajedno s [[berilij]]em koristi u izvorima [[neutron]]a. Gama zraci koje emitira antimon-124 iniciraju fotoraspadanje (fotodezintegraciju) berilija.<ref name="Werle"/><ref name="Ahmed"/> Emitirani neutroni imaju prosječnu energiju od 24 keV.<ref name="photon"/> Antimon-sulfidi pokazuju osobine kojima mogu stabilizirati koeficijent [[trenje|trenja]] u materijalima od kojih se izrađuju automobilske kočione pločice (pakne).<ref name="Jang"/>

Antimon se također koristi za pravljenje [[metak]]a i signalno-svjetlećih metaka.<ref name="Randich"/> Ovaj element se koristi i u sastavu boja i stakla te kao sredstvo za smanjenje prozirnosti zubne [[caklina|cakline]].

== Spojevi ==
{{sekcija}}

== Otrovnost ==
{{sekcija}}

== Reference ==
{{refspisak|refs=
<ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref>
<ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref>
<ref name="IUPAC">[http://www.ciaaw.org/pubs/TSAW2013_xls.xls IUPAC, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref>
<ref name="manjera">Manjeera Mantina, Adam C. Chamberlin, Rosendo Valero, Christopher J. Cramer, Donald G. Truhlar: ''Consistent van der Waals Radii for the Whole Main Group.'' u: ''J. Phys. Chem. A.'' 2009, 113, str. 5806–5812, {{doi|10.1021/jp8111556}}.</ref>
<ref name="CRC">David R. Lide (izd.): ''CRC Handbook of Chemistry and Physics''. 90. izd. (internet verzija: 2010), CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, poglavlje ''Properties of the Elements and Inorganic Compounds'', str. 4-142 – 4-147</ref>
<ref name="Zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks.'' u: ''Journal of Chemical & Engineering Data.'' 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}.</ref>
<ref name="j1475">{{cite journal|doi=10.1111/j.1475-4754.2006.00279.x|title=Application of Lead Isotope Analysis to a Wide Range of Late Bronze Age Egyptian Materials|year=2006|author=Shortland A. J.|journal=Archaeometry|volume=48|issue=4|page=657}}</ref>
<ref name="kirk">{{Cite book|chapter=Antimony|title=Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology|edition=5|year=2004|isbn=978-0-471-48494-3|editor=Kirk-Othmer}}</ref>
<ref name=moorey>{{cite book|author=Moorey P. R. S.|year=1994|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: the Archaeological Evidence|place=New York|publisher=Clarendon Press|page=241|url=http://books.google.com/?id=P_Ixuott4doC&pg=PA241|isbn=978-1-57506-042-2}}</ref>
<ref name=mellor>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=BGE6AQAAIAAJ |chapter=Antimony|page=339|title=A comprehensive treatise on inorganic and theoretical chemistry|volume=9|author=Mellor, Joseph William|year=1964}}</ref>
<ref name="plin">Plinije Stariji, ''[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137%3Abook%3D33%3Achapter%3D33 Prirodna historija]'', 33.33; Loeb Classical Library.</ref>
<ref name="cww">{{cite book|author=Wang Chung Wu|title=Antimony: Its History, Chemistry, Mineralogy, Geology, Metallurgy, Uses, Preparation, Analysis, Production and Valuation with Complete Bibliographies|chapter=The Chemistry of Antimony|publisher=Charles Geiffin and Co. Ltd|year=1919|location=London, UK|pages=6–33|url=http://library.sciencemadness.org/library/books/antimony.pdf}}</ref>
<ref name="min262">{{cite web|url=http://www.mindat.org/min-262.html|title=Native antimony|publisher=Mindat.org}}</ref>
<ref name="extracts">{{cite journal|doi=10.1080/14786440308676406|title=XL. Extracts from the third volume of the analyses|year=1803|author=Klaproth M.|journal=Philosophical Magazine 1|volume=17|issue=67|page=230|url=http://books.google.com/books?id=qxtRAAAAYAAJ&pg=PA230}}</ref>
<ref name="wiberg_holleman">{{Cite book|author=Wiberg, Egon; Wiberg, Nils & Holleman, Arnold Frederick|year=2001|title=Inorganic chemistry|publisher=Academic Press|isbn=0-12-352651-5}}</ref>
<ref name="ukcpics">{{cite web|author=Tony Clayton|url=http://www.ukcoinpics.co.uk/metal.html|title=Metals Used in Coins and Medals|publisher=ukcoinpics.co.uk|access-date=24. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20101226044427/http://www.ukcoinpics.co.uk/metal.html|archive-date=26. 12. 2010|url-status=dead}}</ref>
<ref name="spectrum">[http://www.speclab.com/elements/antimony.htm Chemical Fact Sheet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303225744/http://www.speclab.com/elements/antimony.htm |date=3. 3. 2016 }}, pristupljeno 25. novembra 2015.</ref>
<ref name="norman">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=vVhpurkfeN4C&pg=PA50|pages=50–51|title=Chemistry of arsenic, antimony, and bismuth|isbn=978-0-7514-0389-3|author=Norman, Nicholas C|year=1998}}</ref>
<ref name="NUBASE">{{cite journal|title=The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties|journal=Nuclear Physics A|volume=729|pages=3–128|publisher=Atomic Mass Data Center |year=2003 |doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001 |bibcode=2003NuPhA.729....3A |author=Audi Georges; Bersillon O.; Blachot J.; Wapstra A.H.}}</ref>
<ref name="pubsites">[http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf IMA/CNMNC List of Mineral names – Antimony] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130626060238/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01 |date=26. 6. 2013 }} (engl, PDF; str. 14).</ref>
<ref name="mindatorg">[http://www.mindat.org/show.php?id=262&ld=1#themap Mindat – lokaliteti za antimon] (engl.)</ref>
<ref name="limpopo">[http://www.geoscience.org.za/index.php?option=com_content&task=view&id=428&Itemid=448 ''Mineral profile of Limpopo region''], na stranici www.geoscience.org.za (engl.)</ref>
<ref name="webmin">[http://webmineral.com/chem/Chem-Sb.shtml Webmineral - Mineral Species sorted by the element Sb (Antimony)].</ref>
<ref name="Paradoc">[http://www.mindat.org/min-3087.html Mindat – Paradocrasite]</ref>
<ref name="stibn">[http://www.mindat.org/min-3782.html Mindat – Stibnite]</ref>
<ref name=usgs>{{cite web|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/antimony/mcs-2011-antim.pdf|publisher=Američki geološki zavod|title=Mineral Commodity Summaries: Antimony|access-date=23. 1. 2012|author=James F. Carlin, Jr.|archive-date=31. 1. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120131045319/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/antimony/mcs-2011-antim.pdf|url-status=dead}}</ref>
<ref name="hur2">{{cite journal|doi=10.1016/S0009-2541(03)00187-6|title=Samarium–neodymium isotope systematics of hydrothermal calcites from the Xikuangshan antimony deposit (Hunan, China): the potential of calcite as a geochronometer|year=2003|author=Peng J.; Hu R.-Z.; Burnard P. G.|journal=Chemical Geology|volume=200|page=129}}</ref>
<ref name="Roskill">{{cite web|title=Study of the Antimony market by Roskill Consulting Group|url=http://www.ancoa.com.au/RoskillCRT.pdf|date=17. 10. 2011|access-date=26. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018034957/http://www.ancoa.com.au/RoskillCRT.pdf|archive-date=18. 10. 2012|url-status=dead}}</ref>
<ref name="of03">{{cite journal|url=http://pubs.usgs.gov/of/2003/of03-019/of03-019.pdf|author=C. Butterman; J.F. Carlin, Jr.|year=2003|publisher=Američki geološki zavod|title=Mineral Commodity Profiles: Antimony}}</ref>
<ref name=Ullmann>Grund, Sabina C.; Hanusch, Kunibert; Breunig, Hans J.; Wolf, Hans Uwe (2006) "Antimony and Antimony Compounds" u: ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'', Wiley-VCH, Weinheim. {{doi| 10.1002/14356007.a03_055.pub2}}</ref>
<ref name="envpo">{{cite journal|doi=10.1016/j.envpol.2003.10.014|title=Antimony distribution and environmental mobility at an historic antimony smelter site, New Zealand|url=https://archive.org/details/sim_environmental-pollution_2004-05_129_2/page/257|year=2004|author=Wilson N.J.; Craw D.; Hunter K.|journal=Environmental Pollution|volume=129|issue=2|pages=257–66|pmid=14987811}}</ref>
<ref name="flamere">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=ZG9VFSBnIPAC&pg=PA61|chapter=Antimony trioxide and Related Compounds|title=Flame retardants for plastics and textiles: Practical applications|isbn=978-3-446-41652-9|author=Wei Edward D; Levchik Sergei V|date=4. 6. 2009}}</ref>
<ref name="trihalides">{{cite journal|doi=10.1016/0010-2180(73)90006-0|title=Mass spectrometric studies of flame inhibition: Analysis of antimony trihalides in flames|url=https://archive.org/details/sim_combustion-and-flame_1973-08_21_1/page/49|year=1973|author=Hastie John W.|journal=Combustion and Flame|volume=21|page=49}}</ref>
<ref name="Battery">{{cite book|chapter=Types of Alloys|url=http://books.google.com/?id=1HSsx9fPAKkC&pg=PA60|title=Battery Technology Handbook|author=Heinz Albert Kiehne|publisher=CRC Press|year=2003|pages=60–61|isbn=978-0-8247-4249-2}}</ref>
<ref name="principi">{{cite book|pages=46–47|isbn=978-1-4067-4671-6|url=http://books.google.com/?id=KR82QRlAgUwC&pg=PA46|title=Principles of Metallography|author=Williams Robert S.|publisher=Read books|year=2007}}</ref>
<ref name="Holmyard">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=IYZezyEvZ78C&pg=PA399 |title=Inorganic Chemistry – A Textbooks for Colleges and Schools|author=E. J. Holmyard|year=2008|isbn=978-1-4437-2253-7|pages=399–400|work=Read Books}}</ref>
<ref name="Ipser">{{cite journal|author=H. Ipser; H. Flandorfer; Ch. Luef|display-authors=etal|title=Thermodynamics and phase diagrams of lead-free solder materials|journal=Journal of Materials Science: Materials in Electronics|volume=18|year=2007|doi=10.1007/s10854-006-9009-3|pages=3–17|issue=1–3}}</ref>
<ref name="Hull">{{cite book|author=Hull Charles|title=Pewter|publisher=Osprey Publishing|year=1992|url=http://books.google.com/?id=3_zyycVRw18C|isbn=978-0-7478-0152-8|pages=1–5}}</ref>
<ref name="ullmann2">{{cite book|doi=10.1002/14356007.a12_365|chapter=Glass|title=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|year=2000|author=De Jong Bernard H. W. S.; Beerkens Ruud G. C.|display-authors=etal|isbn=3-527-30673-0}}</ref>
<ref name="Melts">{{cite journal|title=Voltammetric Studies of Antimony Ions in Soda-lime-silica Glass Melts up to 1873 K|pmid=11993676|url=http://www.eurochem.cz/polavolt/anorg/systemat/sb/navody%5Ca17_0045.pdf|year=2001|author=Yamashita H; Yamaguchi S; Nishimura R|display-authors=etal|volume=17|issue=1|pages=45–50|journal=Analytical Sciences: the International Journal of the Japan Society for Analytical Chemistry|doi=10.2116/analsci.17.45|access-date=27. 11. 2015|archive-date=4. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304185252/http://eurochem.cz/polavolt/anorg/systemat/sb/navody/a17_0045.pdf|url-status=dead}}</ref>
<ref name="semiconductor">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=COcVgAtqeKkC&pg=PA473|page=473|title=Handbook of semiconductor silicon technology|author=William C. O'Mara; Robert B. Herring; Lee Philip Hunt|publisher=William Andrew|year=1990|isbn=978-0-8155-1237-0}}</ref>
<ref name="Scientific">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=_7fOlKRDcCkC&pg=PA101|page=101|title=Selected Works of Professor Herbert Kroemer|author=Maiti C. K.|publisher=World Scientific, 2008|isbn=978-981-270-901-1|year=2008}}</ref>
<ref name="Committee">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=X-qeJG1k2jwC&pg=PA68|page=68|title=Expanding the vision of sensor materials|isbn=978-0-309-05175-0|author=Committee On New Sensor Technologies: Materials And Applications - Nacionalno istraživačko vijeće (SAD)|year=1995}}</ref>
<ref name="Kinch">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=wBQCKN_GKhAC&pg=PA35|page =35|title =Fundamentals of infrared detector materials|isbn=978-0-8194-6731-7|author=Kinch, Michael A|year=2007}}</ref>
<ref name="Willardson">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=WR4_GzaAQM0C&pg=PA15|page=15|title=Infrared detectors|isbn=978-0-12-752105-3|author=Willardson, Robert K; Beer, Albert C |year=1970}}</ref>
<ref name="Curious">{{cite journal|title=Antimony's Curious History| author =Colin A. Russell |jstor=532063|pages=115–116|volume=54|issue=1|journal=Notes and Records of the Royal Society of London|year=2000|doi=10.1098/rsnr.2000.0101}}</ref>
<ref name="knowledge">{{cite journal|doi=10.1007/s00436-001-0588-x|title=Chemotherapeutic approaches to schistosomes: Current knowledge and outlook|year=2002|author=Harder, A.|journal=Parasitology Research|volume=88|issue=5|pages=395–7|pmid=12049454}}</ref>
<ref name="Diseases">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=JAkOtJsGqiQC&pg=PA262|pages=262–265|title=Diseases of Warm Lands: A Clinical Manual|isbn=978-1-4102-0789-0|author=Kassirsky I. A; Plotnikov N. N|date=1. 8. 2003}}</ref>
<ref name="Mondiale">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=bXhn6Gzxwu0C&pg=PA19| pages=19–21|title=Drugs used in parasitic diseases| isbn=978-92-4-140104-3| author=Organisation Mondiale de la Santé| year=1995}}</ref>
<ref name="Pentland">{{cite book|isbn=1-85821-642-7|title=Antimony in medical history: an account of the medical uses of antimony and its compounds since early times to the present|author=McCallum, R. I.|publisher=Pentland Press|year=1999}}</ref>
<ref name="Trends">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=TyQrAAAAYAAJ&pg=PA50|publisher=National Academies|year=1970|author=Nacionalno istraživačko vijeće|title=Trends in usage of antimony: report|page=50}}</ref>
<ref name="occupa">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=nDhpLa1rl44C&pg=PT109|page=109|title=Encyclopaedia of Occupational Health and Safety: Chemical, industries and occupations|isbn=978-92-2-109816-4|author=Stellman, Jeanne Mager|year=1998}}</ref>
<ref name="Werle">{{cite journal|doi=10.1016/0022-3107(70)90058-4|title=The energy distribution of antimonyberyllium photoneutrons|year=1970|author=Lalovic M; Werle H.|journal=Journal of Nuclear Energy|volume=24|issue=3|page=123|bibcode=1970JNuE...24..123L}}</ref>
<ref name="Ahmed">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=3KdmdcGbBywC&pg=PA51|page=51|title=Physics and engineering of radiation detection|isbn=978-0-12-045581-2|author=Ahmed, Syed Naeem|year=2007}}</ref>
<ref name="photon">{{cite journal|doi=10.1016/0029-5582(60)90171-1|title=Determination of the energy of antimony-beryllium photoneutrons|year=1960|author=Schmitt, H|journal=Nuclear Physics|volume=20|page=220|bibcode=1960NucPh..20..220S}}</ref>
<ref name="Jang">{{cite journal|publisher=Journal of Wear|year=2000|author=Jang, H; Kim, S.|display-authors=etal|title=The effects of antimony trisulfide Sb S and zirconium silicate in the automotive brake friction material on friction}}</ref>
<ref name="Randich">{{cite journal|doi=10.1016/S0379-0738(02)00118-4|title=A metallurgical review of the interpretation of bullet lead compositional analysis|year=2002|author=Randich Erik; Duerfeldt Wayne; McLendon Wade|display-authors=etal|journal=Forensic Science International|volume=127|issue=3|pages=174–91|pmid=12175947}}</ref>
}}

== Vanjski linkovi ==
* {{Commonscat-inline}}

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]