Izvorni kôd stranice Americij

{{Infokutija hemijski element
| Hemijski element = Americij
| Simbol = Am
| Atomski broj = 95
| Serija = Aktinoidi
| Grupa = Ac
| Perioda = 7
| Blok = f
| Boja serije = Orchid
| Slika = [[Datoteka:Americium_microscope.jpg|180px]]
| Izgled = srebrenasto bijeli metal
| Zastupljenost = 0
| Atomska masa = 243,061375<ref name="harry" />
| Atomski radijus = 184
| Atomski radijus izračunat = -
| Kovalentni radijus = -
| Van der Waalsov radijus = 228,5
| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Radon|Rn]]&#x5D; 5f<sup>7</sup>7s<sup>2</sup>
| Izlazna energija = 
| Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 25, 8, 2
| Energija ionizacije_1 = 578
| Agregatno stanje = čvrsto
| Mohsova skala tvrdoće = 
| Struktura kristala = heksagonalna
| Gustoća = 13670
| Magnetizam = paramagnetičan  (<math>\chi_{m}</math> = 7,1 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="weast" />
| Tačka topljenja_K = 1449
| Tačka topljenja_C = 1176
| Tačka ključanja_K = 2880
| Tačka ključanja_C = 2607
| Molarni volumen = 1,778 · 10<sup>-5</sup>
| Toplota isparavanja = 238,5
| Toplota topljenja = 14,4
| Pritisak pare = 
| Pritisak pare_K = 
| Brzina zvuka = 
| Brzina zvuka_K = 
| Specifična toplota = 0,11
| Specifična toplota_K = 
| Specifična električna provodljivost = 147,1<ref name="harry" />
| Specifična električna provodljivost_K = 293,15
| Toplotna provodljivost = 10<ref name="harry" />
| Toplotna provodljivost_K = 300
| Oksidacioni broj = 2, '''3''', 4, 5, 6, (7)
| Oksidi = 
| Elektrodni potencijal = −2,070&nbsp;[[Volt|V]]<br />(Am<sup>3+</sup> + 3e<sup>−</sup> → Am)<ref name="harry" />
| Elektronegativnost = 1,3
| Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|/}}
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|/}}
| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|/}}
| Radioaktivan = Da
| Izotopi = 
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Am
| Maseni broj = 240
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 50,8 [[Sat (jedinica)|h]]
| Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]]
| Tipraspada1ZE = 
| Tipraspada1ZP = [[Plutonij|<sup>240</sup>Pu]]
| Tipraspada2ZM = [[alfa-zraci|α]] (1,9 · 10<sup>−4</sup> %)
| Tipraspada2ZE = 
| Tipraspada2ZP = [[Neptunij|<sup>236</sup>Np]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Am
| Maseni broj = 241
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 432,2 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[alfa-zraci|α]] (≈ 100 %)
| Tipraspada1ZE = 5,486
| Tipraspada1ZP = [[Plutonij|<sup>237</sup>Pu]]
| Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] (4,3 · 10<sup>−10</sup> %)
| Tipraspada2ZE = ?
| Tipraspada2ZP = ?
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Am
| Maseni broj = 242
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 16,02 [[Sat (jedinica)|h]]
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>−</sup>]] (≈ 82,7 %)
| Tipraspada1ZE = 0,665
| Tipraspada1ZP = [[Kirij|<sup>242</sup>Cm]]
| Tipraspada2ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] (17,3 %)
| Tipraspada2ZE = 0,751
| Tipraspada2ZP = [[Plutonij|<sup>242</sup>Pu]]
}}
{{Infokutija Hemijski element/Izotop
| Broj tipova raspada = 2
| Simbol = Am
| Maseni broj = 243
| Rasprostranjenost u prirodi = 0
| Vrijeme poluraspada = 7370 [[godina|god]]
| Tipraspada1ZM = [[alfa-zraci|α]] (≈ 100 %)
| Tipraspada1ZE = 5,438
| Tipraspada1ZP = [[Neptunij|<sup>239</sup>Np]]
| Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] (4,7 · 10<sup>−9</sup> %)
| Tipraspada2ZE = ?
| Tipraspada2ZP = ?
}}
|}}
'''Americij''' ({{jez-la|americium}}) jeste sintetički [[hemijski element]] sa simbolom '''Am''' i atomskim brojem 95. U [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] nalazi se u grupi [[aktinoidi|aktinoida]] ([[Elementi 7. periode|7. perioda]], f-blok) te se ubraja u transuranijske elemente. Americij je, pored [[europij]]a, jedini hemijski element nazvan po nekom kontinentu. To je [[radioaktivnost|radioaktivni]] srebreno-sjajni metal, koji se vrlo lahko može oblikovati. Ne postoji niti jedan stabilni [[izotop]] americija. Na Zemlji se javlja isključivo kao sintetički, vještački element. Prvi put je dobijen u jesen 1944. godine, ali njegovo otkriće nije odmah objavljeno. Međutim, njegovo postojanje indirektno je objavio njegov pronalazač, čuveni američki hemičar [[Glenn T. Seaborg]] tokom gostovanja u jednoj radioemisiji za djecu.

Americij također nastaje i u [[nuklearni reaktor|nuklearnim reaktorima]], gdje se prosječno u jednoj toni potrošenog nuklearnog goriva nalazi oko 100 grama ovog elementa. Najčešće se koristi kao izvor ionizirajućeg zračenja, naprimjer, u spektroskopiji fluorescencijom i u [[detektor dima|detektorima dima]] na bazi ionizacije. Izotop americija <sup>241</sup>Am se razmatrao za korištenje u radionuklidnim baterijama (RTG) za svemirske letjelice i sonde, gdje bi zamijenio plutonij (<sup>238</sup>Pu) zbog znatno dužeg [[vrijeme poluraspada|vremena poluraspada]] od 432,2&nbsp;godine, čime bi se takve letjelice mogle napajati električnom energijom više stotina godina.

== Historija ==
Americij je u kasnu jesen 1944. sintetizirala grupa naučnika: [[Glenn T. Seaborg]], [[Ralph A. James]], [[Leon O. Morgan]] i [[Albert Ghiorso]] na Univerzitetu Kalifornije u Bekeleyju pomoću 60-inčnog [[ciklotron]]a kao i naučnici u [[metalurgija|metalurškoj]] laboratoriji Univerziteta u Chicagu (danas: Nacionalna laboratorija Argonne). Nakon [[neptunij]]a i [[plutonij]]a, americij je bio četvrti transuranijski element koji je otkriven od 1940. godine; dok je [[kirij]] sa višim atomskim brojem od njega otkriven treći već na ljeto 1944. godine. Ime elementa odabrano je kao referenca za oba kontinenta [[Amerika|Amerike]], analogno elementu [[europij]]u, metalu rijetkih zemalja koji se u periodnom sistemu elemenata nalazi tačno iznad americija: ''Ime americij (prema obje Amerike) i simbol ''Am'' predložen je za ovaj element na osnovu njegovog mjesta u PSE, kao šestog člana serije rijetkih zemnih aktinoida, analogno europijem, Eu, iz serije lantanoida''.<ref name="rajames"/><ref name="kstreet"/>

Za sintezu novih elemenata po pravilu su se koristili [[oksid]]i polaznih elemenata. Najprije se nanosio rastvor plutonij-nitrata (koji se sastojao iz izotopa <sup>239</sup>Pu) na [[platina|platinsku]] foliju površine oko 0,5&nbsp;cm<sup>2</sup>. Zatim se rastvor uparavao a ostatak se žario dok ne pređe u oksid (PuO<sub>2</sub>). Nakon bombardiranja u ciklotronu, sloj se skida i rastvara u [[dušična kiselina|dušičnoj kiselini]], a potom se ponovno taloži kao hidroksid pomoću koncentriranog vodenog rastvora [[amonij-hidroksid]]a. Talog se ponovno rastvara u perhlornoj kiselini. Daljnje odvajanje nastavlja se pomoću ionskoizmjenjivačkih sredstava. U svojim eksperimentima, naučnici su uspjeli sintetizirati niz od četiri različita izotopa americija: <sup>241</sup>Am, <sup>242</sup>Am, <sup>239</sup>Am und <sup>238</sup>Am.

Kao prvi je izoliran izotop <sup>241</sup>Am iz jednog uzroka [[plutonij]]a koji je bio izložen [[neutron]]ima. Taj izotop americija raspao se na <sup>237</sup>Np emitirajući [[Alfa-zraci|α-čestice]]. [[Vrijeme poluraspada]] ovog α-raspada najprije je bilo procijenjeno na 510&nbsp;±&nbsp;20&nbsp;godina, međutim danas je u nauci općeprihvaćeno da ova vrijednost iznosi 432,2&nbsp;godine.<ref name="nubase"/>

: <math>\mathrm{^{239}_{\ 94}Pu\ \xrightarrow {(n,\gamma)} \ ^{240}_{\ 94}Pu\ \xrightarrow {(n,\gamma)} \ ^{241}_{\ 94}Pu\ \xrightarrow [14,35 \ a]{\beta^-} \ ^{241}_{\ 95}Am\ \left(\ \xrightarrow [432,2 \ a]{\alpha} \ ^{237}_{\ 93}Np \right)}</math>
: <small>Navedeno vrijeme predstavlja vrijeme poluraspada.</small>

Kao drugi izotop dobijen je <sup>242</sup>Am putem ponovljenog bombardiranja neutronima prethodno sintetiziranog <sup>241</sup>Am. Nakon što je dobijen, uslijedio je vrlo brzi [[beta-zrake|β-raspad]] pri čemu je nastao <sup>242</sup>Cm, izotop već ranije otkrivenog elementa [[kirij]]a. Vrijeme poluraspada ovog β-raspada najprije je procijenjeno na 17&nbsp;sati, a danas je poznato da ta vrijednost iznosi 16,02&nbsp;sati.<ref name="nubase" />.

: <math>\mathrm{^{241}_{\ 95}Am\ \xrightarrow {(n,\gamma)} \ ^{242}_{\ 95}Am\ \left(\ \xrightarrow [16,02 \ h]{\beta^-} \ ^{242}_{\ 96}Cm \right)}</math>

Otkriće novog elementa prvi put je objavljeno u javnosti u američkoj radioemisiji "Quiz Kids" 11. novembra 1945. u kojoj je učestvovao [[Glenn T. Seaborg]], što se dogodilo prije zvanične objave otkrića koja je uslijedila na simpoziju Američkog hemijskog društva. Jedan od mlađih slušalaca upitao je gosta emisije, Seaborga, da li su tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] u sklopu istraživanja nuklearnog oružja otkriveni neki novi elementi. Seaborg je potvrdno odgovorio na pitanje i time istovremeno otkrio postojanje i sljedećeg težeg elementa, [[kirij]]a.<ref name="Sheremeta"/>

Americij (<sup>241</sup>Am i <sup>242</sup>Am) i njegovo dobijanje kasnije je patentirano pod nazivom ''"Element 95 and method of producing said element"'' (bos. ''Element 95 i metoda dobijanja istog''), pri čemu je kao pronalazač naveden samo Glenn T. Seaborg.<ref name="uspat3156523"/>

U elementarnom obliku prvi put je dobijen tek 1951. putem redukcije americij(III)-fluorida [[barij]]em.<ref name="AM_METALL1"/>

== Osobine ==
U periodnom sistemu elemenata, americij s atomskim brojem 95 nalazi se u seriji aktinoida, njegov prethodnik je [[plutonij]] a nakon njega slijedi [[kirij]]. Analog americija u seriji lantanoida jeste [[europij]].

=== Fizičke ===
Americij je vještački [[radioaktivnost|radioaktivni]] element. Svježe proizvedeni americij je srebreno-sjajni [[metal (hemija)|metal]], koji na sobnoj temperaturi polahko poprimi mat sjaj. Lahko se može kovati i deformirati. Njegova [[talište|tačka topljenja]] iznosi 1176&nbsp;°C<ref name="AM_METALL2" /> a [[tačka ključanja]] oko 2607&nbsp;°C. Specifična težina mu iznosi oko oko 13,67&nbsp;g/cm<sup>3</sup>.<ref name="AM_METALL2" /><ref name="AM_METALL4" /> Javlja se u dvije alotropske modifikacije.

Pri standardnim uslovima temperature i pritiska stabilna modifikacija α-Am se kristalizira u heksagonalnom [[kristalni sistem|kristalnom sistemu]] u prostornoj grupi ''P''6<sub>3</sub>''/mmc'' sa parametrima rešetke ''a''&nbsp;=&nbsp;346,8&nbsp;pm i ''c''&nbsp;=&nbsp;1124&nbsp;pm kao i četiri formulske jedinice po elementarnoj ćeliji. [[Kristalna struktura]] sastoji se iz dvostrukog heksagonalnog najgušćeg kuglastog pakovanja (''dhcp'') uz redoslijed slojeva ABAC pa je prema tome izotip strukture α-[[lantan]]a.<ref name="AM_METALL4"/><ref name="Gmelin" />

Pri visokom pritisku α-Am prelazi u β-Am. Beta modifikacija se kristalizira u [[kubični kristalni sistem|kubičnom kristalnom sistemu]] u prostornoj grupi ''Fm''<math>\bar{3}</math>''m'' sa parametrom rešetke ''a''&nbsp;=&nbsp;489&nbsp;pm,<ref name="AM_METALL4" /><ref name="Gmelin" /> što odgovara kubičnoj plošno centriranoj rešeci (''fcc'') odnosno kubičnom najgušćem kuglastom pakovanju sa redoslijedom slogova ABC.

[[Entalpija]] rastvora metalnog americija u [[hlorovodična kiselina|HCl]] pri standardnim uslovima iznosi −620,6&nbsp;±&nbsp;1,3&nbsp;kJ·mol<sup>−1</sup>. Polazeći od ove vrijednosti došlo se do prvobitnih izračuna o standardnoj entalpiji nastanka (Δ<sub>f</sub>''H''<sup>0</sup>) iona Am<sup>3+</sup><sub>(aq)</sub> od −621,2&nbsp;±&nbsp;2,0&nbsp;kJ·mol<sup>−1</sup> kao i standardnog potencijala Am<sup>3+</sup>&nbsp;/&nbsp;Am<sup>0</sup> od −2,08&nbsp;±&nbsp;0,01&nbsp;V.<ref name="Raschella"/>

=== Hemijske ===
On je vrlo reaktivan element, koji lahko reagira sa [[kisik]]om iz [[zrak]]a i dobro se rastvara u kiselinama. Dosta je stabilan prema bazama. Najstabilnije [[oksidacijsko stanje]] americija je +3, pa su spojevi Am(III) relativno dobro otporni na oksidaciju i redukciju. Počev od americija u periodnom sistemu pa naviše, slijede aktinoidi koji su prema svojim hemijskim osobinama više slični lantanoidima nego elementima ''d''-bloka.

Americij se može javiti i u oksidacijskim stanjima +2, +4, +5, +6 i +7. Prema oksidacijskom broju varira i boja iona americija u vodenim rastvorima kao i boja njegovih spojeva u čvrstom stanju:<br />Am<sup>3+</sup>&nbsp;(žuto-roza), Am<sup>4+</sup>&nbsp;(žuto-crven), Am<sup>V</sup>O<sub>2</sub><sup>+</sup>&nbsp;(žut), Am<sup>VI</sup>O<sub>2</sub><sup>2+</sup>&nbsp;(limun žut), Am<sup>VII</sup>O<sub>6</sub><sup>5−</sup>&nbsp;(tamno zelen).

Za razliku od svog homologa europija (americij ima elektronsku konfiguraciju analognu europiju), ioni Am<sup>3+</sup> se ne mogu reducirati do Am<sup>2+</sup> u vodenom rastvoru. Spojevi americija od oksidacijskog stanja +4 i većem su snažna oksidacijska sredstva koja se mogu porediti sa [[permanganat]]nim ionom (MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>) u kiselom rastvoru.<ref name="HOWI_1956"/> Ioni Am<sup>4+</sup> koji nisu postojani u vodenim rasvorima mogu se dobiti iz Am(III) samo pomoću snažnih oksidacijskih sredstava. U čvrstom obliku poznata su dva spoja americija u oksidacijskom stanju +4: americij(IV)-oksid (AmO<sub>2</sub>) i americij(IV)-fluorid (AmF<sub>4</sub>).

== Rasprostranjenost ==
Smatra se da neki izotopi americija nastaju [[r-proces]]om pri [[supernova|supernovi]] ali se na Zemlji ne nalaze u prirodi zbog svog relativno kratkog vremena poluraspada u odnosu na starost planete.

Međutim, danas se americij dobija kao nusproizvod u nuklearnim centralama. Izotop <sup>241</sup>Am nastaje kao proizvod raspada (između ostalog u potrošenim gorivim šipkama) iz izotopa plutonija <sup>241</sup>Pu. U jednoj toni potrošenog nuklearnog goriva prosječno se nalazi oko 100&nbsp;g raznih izotopa americija.<ref name="khofman"/> Uglavnom su to izotopi α-emiteri <sup>241</sup>Am i <sup>243</sup>Am, koji su zbog svog, nešto dužeg, vremena poluraspada nepoželjni za trajno odlaganje nuklearnog otpada, pa se zbog toga ubrajaju u "transuranijski otpad". Smanjenje dugoročne radioaktivnosti u odlagalištima nuklearnog otpada je moguće putem izdvajanja dugoživući izotopa iz potrošenog nuklearnog goriva. Da bi se u njemu smanjilo prisustvo americija, istražuju se, između ostalog, strategije particioniranja i transmutiranja.<ref name="Baetslelh"/><ref name="Fioni"/>

== Upotreba ==
[[Datoteka:Americio-alarma.jpg|thumb|desno|180px|Americij-241 nalazi se u detektorima dima]]
U svrhu upotrebe americija, od najvećeg interesa su njegova dva najduže živuća izotopa <sup>241</sup>Am i <sup>243</sup>Am. Najčešće se koristi u obliku oksida AmO<sub>2</sub>.

=== Ionizacijski detektor dima ===
Alfa zračenje izotopa <sup>241</sup>Am od posebnog značaja je za proizvodnju ionizacijskih detektora dima.<ref name="smoke" /> On se upotrebljava umjesto <sup>226</sup>[[Radij|Ra]] jer znatno manje emitira γ-zračenje. Osim toga, u odnosu na radij njegova aktivnost je gotovo petostruka. Niz raspada <sup>241</sup>Am "završava" tokom perioda upotrebe gotovo direktno nakon njegovog α-raspada do izotopa [[neptunij]]a <sup>237</sup>Np, čije daljnje vrijeme poluraspada iznosi oko 2,144 miliona godina.

=== Radionuklidne baterije ===
Postoje prijedlozi da se izotop <sup>241</sup>Am, zbog svog relativnog dugog vremena poluraspada, koristi za punjenje radionuklidnih baterija (RTG) koje se koriste za pogon [[svemirska letjelica|svemirskih sondi]]. Zahvaljujući vremenu poluraspada od 432,2 godine ovaj izotop bi mogao bi u RTG baterijama davati energiju svemirskim sondama nekoliko stotina godina umjesto samo nekoliko decenija kao što je to slučaj sa punjenjem izotopom <sup>238</sup>Pu.<ref name="RTG"/> Radionuklidne baterije punjene americijem mogle bi vrlo brzo doći u upotrebu, jer se [[Evropska svemirska agencija]] (ESA) opredijelila upravo za ovaj izotop a razvoj takvih baterija bi mogao biti okončan tokom 2020ih.<ref name="Clarks"/>

== Biološki značaj ==
Nisu poznate biološke funkcije americija.<ref name="etzhch"/> Neka istraživanja sugeriraju upotrebu imobiliziranih bakterijskih ćelija u svrhu uklanjanja americija i drugih teških metala iz tekućih voda. Tako naprimjer enterobakterije iz roda ''[[Citrobacter]]'' putem aktivnosti fosfataze iz njenih ćelijskih zidova mogu istaložiti neke izotope americija iz vodenih rastvora kao i vezati ih kao metalno-fosfatni kompleks.<ref name="Macaskie"/> Osim toga, proučavaju se faktori koji utječu na biosorpciju i bioakumulaciju americija u bakterijama<ref name="Sibley"/><ref name="Papenguth"/> i gljivama.<ref name="Liun"/>

== Reference ==
{{refspisak|refs=
<ref name="smoke">[https://web.archive.org/web/20120105022320/http://www.world-nuclear.org/info/inf57.html ''Smoke Detectors and Americium''], pristupljeno 5. januara 2012.</ref>
<ref name="RTG">{{Cite web|url=http://fti.neep.wisc.edu/neep602/SPRING00/lecture5.pdf|format=pdf|title=Nuklide für RTGs|access-date=3. 2. 2018|archive-date=15. 2. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130215003518/http://fti.neep.wisc.edu/neep602/SPRING00/lecture5.pdf|url-status=dead}}</ref>
<ref name="Clarks">{{Cite journal|author=Stephen Clark|url=http://www.spaceflightnow.com/news/n1007/09rtg|title=Space agencies tackle waning plutonium stockpiles|journal=Spaceflight Now|date=9. 7. 2010}}</ref>
<ref name="Sibley">{{Cite journal|author=E. A. Wurtz, T. H. Sibley, W. R. Schell|title=Interactions of Escherichia coli and Marine Bacteria with <sup>241</sup>Am in Laboratory Cultures|url=https://archive.org/details/sim_health-physics_1986-01_50_1/page/79|journal=Health Phys.|year=1986|volume=50|issue=1|pages=79–88|pmid=3511007}}</ref>
<ref name="Papenguth">{{cite journal|author=A. J. Francis, J. B. Fillow, C. J. Dodge, M. Dunn, K. Mantione, B. A. Strietelmeier, M. E. Pansoy-Hjelvik, H. W. Papenguth|title=Role of Bacteria as Biocolloids in the Transport of Actinides from a Deep Underground Radioactive Waste Repository|journal=Radiochimica Acta|year=1998|volume=82|issue=s1|pages=347–354|url=http://www.osti.gov/scitech/biblio/2439|doi=10.1524/ract.1998.82.special-issue.347|issn=2193-3405}}</ref>
<ref name="Liun">{{Cite journal|author=N. Liu, Y. Yang, S. Luo, T. Zhang, J. Jin, J. Liao, X. Hua|title=Biosorption of <sup>241</sup>Am by Rhizopus arrihizus: Preliminary Investigation and Evaluation|url=https://archive.org/details/sim_applied-radiation-and-isotopes_2002-08_57_2/page/139|journal=Appl. Radiat. Isot.|year=2002|volume=57|issue=2|pages=139–143|pmid=12150270}}</ref>
<ref name="etzhch">{{Cite web|url=http://eawag-bbd.ethz.ch/periodic/elements/am.html|title=The Biochemical Periodic Tables – Americium|language=en|access-date=3. 2. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20170704172735/http://eawag-bbd.ethz.ch/periodic/elements/am.html|archive-date=4. 7. 2017|url-status=dead}}</ref>
<ref name="Macaskie">{{Cite journal|author=L. E. Macaskie, B. C. Jeong, M. R. Tolley|title=Enzymically Accelerated Biomineralization of Heavy Metals: Application to the Removal of Americium and Plutonium from Aqueous Flows|url=https://archive.org/details/sim_fems-microbiology-reviews_1994-08_14_4/page/351|journal=FEMS Microbiol. Rev.|year=1994|volume=14|issue=4|pages=351–367|pmid=7917422}}</ref>
<ref name="HOWI_1956">{{Cite book|author=A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|year=2007|url=https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|isbn=978-3-11-017770-1|page=[https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe/page/n1995 1956]}}</ref>
<ref name="Raschella">{{Cite journal|author=J. U. Mondal, D. L. Raschella, R. G. Haire, J. R. Peterson|title=The Enthalpy of Solution of <sup>243</sup>Am Metal and the Standard Enthalpy of Formation of Am<sup>3+</sup>(aq)|url=https://archive.org/details/sim_thermochimica-acta_1987-06-15_116_0/page/n263|journal=Thermochim. Acta|year=1987|volume=116|pages=235–240|doi=10.1016/0040-6031(87)88183-2}}</ref>
<ref name="AM_METALL4">{{Cite journal|author=D. B. McWhan, B. B. Cunningham, J. C. Wallmann|title=Crystal Structure, Thermal Expansion and Melting Point of Americium Metal|journal=J. Inorg. Nucl. Chem.|year=1962|volume=24|issue=9|pages=1025–1038|doi=10.1016/0022-1902(62)80246-2}}</ref>
<ref name="Gmelin">''Gmelins Handbuch der anorganischen Chemie'', sist. br.&nbsp;71, ''Transurane'', dio&nbsp;vol&nbsp;1, str.&nbsp;57–67.</ref>
<ref name="AM_METALL2">{{Cite journal|author=W. Z. Wade, T. Wolf|title=Preparation and Some Properties of Americium Metal|journal=J. Inorg. Nucl. Chem.|year=1967|volume=29|issue=10|pages=2577–2587|doi=10.1016/0022-1902(67)80183-0}}</ref>
<ref name="Fioni">{{Cite web|author=Gabriele Fioni, Michel Cribier, Frédéric Marie|url=http://www.cea.fr/var/cea/storage/static/gb/library/Clefs46/pagesg/clefs46_30.html|title=Can the minor actinide, americium-241, be transmuted by thermal neutrons?|access-date=23. 9. 2015|language=en|archive-date=23. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923201802/http://www.cea.fr/var/cea/storage/static/gb/library/Clefs46/pagesg/clefs46_30.html|url-status=bot: unknown}}</ref>
<ref name="khofman">{{Cite book|author=Klaus Hoffmann|title=Kann man Gold machen? Gauner, Gaukler und Gelehrte. Aus der Geschichte der chemischen Elemente|publisher=Urania-Verlag|location=Leipzig, Jena, Berlin|year=1979|page=233|url=http://d-nb.info/800228367}}</ref>
<ref name="Baetslelh">L. H. Baetsle: [http://www.ictp.trieste.it/~pub_off/lectures/lns012/Baetsle.pdf ''Application of Partitioning/Transmutation of Radioactive Materials in Radioactive Waste Management''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050426092418/http://www.ictp.trieste.it/~pub_off/lectures/lns012/Baetsle.pdf |date=26. 4. 2005 }}, septembar 2001.</ref>
<ref name="uspat3156523">{{Cite patent | country = US | number = 3156523 | type = Erteilung | title = Element 95 and method of producing said element | gdate = 23. 8. 1946 | pubdate = 10. 11. 1964 | inventor = Glenn T. Seaborg | DB = Google }}</ref>
<ref name="AM_METALL1">{{Cite journal|author=Edgar F. Westrum, Jr., LeRoy Eyring|title=The Preparation and Some Properties of Americium Metal|journal=J. Am. Chem. Soc.|year=1951|volume=73|issue=7|pages=3396–3398|doi=10.1021/ja01151a116}}</ref>
<ref name="nubase">{{Cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|journal=Nuclear Physics A|volume=729|year=2003|pages=3–128|doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001|url=http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|format=pdf|access-date=1. 2. 2018|archive-date=1. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150301072858/http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref>
<ref name="Sheremeta">{{Cite journal|author=Rachel Sheremeta Pepling|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=6182201|title=Americium|journal=Chemical & Engineering News|volume=81|issue=36|issn=0009-2347|year=2003}}</ref>
<ref name="rajames">{{Cite book|author=G. T. Seaborg, R. A. James, L. O. Morgan|title=The New Element Americium (Atomic Number 95)|publisher=McGraw-Hill Book Co. Inc.|volume=14 B|chapter=The Transuranium Elements: Research Papers|location= New York|year=1949}}, Paper No. 22.1, ([http://www.osti.gov/cgi-bin/rd_accomplishments/display_biblio.cgi?id=ACC0046&numPages=43&fp=N sažetak]; [http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0046.pdf mašinoskript (januar 1948)]).</ref>
<ref name="kstreet">{{Cite journal|author=K. Street, Jr., A. Ghiorso, G. T. Seaborg|title=The Isotopes of Americium|url=https://archive.org/details/sim_physical-review_1950-08-01_79_3/page/n110|journal=Physical Review|year=1950|volume=79|issue=3|pages=530–531|doi=10.1103/PhysRev.79.530}},
 [http://repositories.cdlib.org/cgi/viewcontent.cgi?article=7073&context=lbnl mašinoskript (11.&nbsp;april 1950)]).</ref>
<ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3|pages=18–23}}</ref>
<ref name="weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse|edition=70|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}</ref>
}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Americium}}
* [https://web.archive.org/web/20120314165434/https://www.doh.wa.gov/ehp/rp/factsheets/factsheets-pdf/fs23am241.pdf Americij - Fact Sheet 320-075] {{Simboli jezika|en|engleski}} 
* [http://media.cns-snc.ca/pdf_doc/ecc/smoke_am241.pdf Smoke detectors and americium-241 fact sheet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130524153256/http://media.cns-snc.ca/pdf_doc/ecc/smoke_am241.pdf |date=24. 5. 2013 }} (detektori dima)
* [https://web.archive.org/web/20130212225002/http://world-nuclear.org/info/inf57.html Smoke Detectors and Americium], juli 2012.

{{PSE}}

[[Kategorija:Hemijski elementi]]