Izvorni kôd stranice Adenozintrifosfataza

{{Infokutija protein
| Name = Adenozintrifosfataza
| EC_number = 3.6.1.3
| CAS_number = 9000-83-3
| IUBMB_EC_number = 3/6/1/3
| GO_code = 
| image = 
| width = 
| caption =
}}
[[Datoteka:Adenosintriphosphat protoniert.svg|200px|thumb|[[Adenozin trifosfat]]]]
[[Image:Adenosindiphosphat protoniert.svg|200px|thumb|[[Adenozin difosfat]]]]
'''Adenozintrifosfataza''' ([[EC broj|3.6.1.3]]) – ''adenilpirofosfataza'', ''ATP monofosfataza'', ''ATPaza'', ''SV40 T-antigen'', ''adenozin 5'-trifosfataza'', ''ATP hidrolaza'', ''kompleks V (mitohondrijski elektronski transport)'', ''(Ca<sup>2+</sup> + Mg<sup>2+</sup>)-ATPaza'', ''HCO<sub>3</sub>--ATPaza'', ''adenozinska trifosfataza'') – je [[enzim]] sa sistemskim imenom '''ATP fosfohidrolaza'''.<ref>{{cite journal | title = Proteins controlling the helical structure of DNA | url = https://archive.org/details/sim_annual-review-of-biochemistry_1981_50_annual/page/233 |author = Geider, K. and Hofmann-Berling, H. |journal = Annu. Rev. Biochem. |date = 1981 |volume = 50 |pages = 233-260 |pmid = 6267987}}</ref><ref>{{Cite book | chapter = Myosin adenosine triphosphatase | title = The Enzymes |author = Kielley, W.W. |date = 1961 |volume = 5 |pages = 159-168 |editor = Boyer, P.D., Lardy, H. and Myrb&auml;ck, K. |edition  = 2nd |publisher = Academic Press |location = New York }}</ref><ref>{{cite journal | title = Membrane adenosine triphosphatase activities in rat pancreas |author = Martin, S.S. and Senior, H.E. |journal = Biochim. Biophys. Acta |date = 1980 |volume = 602 |pages = 401-418 |pmid = 6252965}}</ref><ref>{{cite journal | title = Proton-linked transport in chromaffin granules |author = Njus, D., Knoth, J. and Zallakian, M. |journal = Curr. Top. Bioenerg. |date = 1981 |volume = 11 |pages = 107-147 |pmid = }}</ref><ref>{{cite journal | title = The localization of the anion-sensitive ATPase activity in corneal endothelium |author = Riley, M.V. and Peters, M.I. |journal = Biochim. Biophys. Acta |date = 1981 |volume = 644 |pages = 251-256 |pmid = 6114746}}</ref><ref>{{cite journal | title = Regulation of viral transcription and DNA replication by the SV40 large T antigen |author = Tjian, R. |journal = Curr. Top. Microbiol. Immunol. |date = 1981 |volume = 93 |pages = 5-24 |pmid = 6269805}}</ref>

ATPaza  [[Kataliza|katalizira]] slijedeću [[hemijska reakcija|hemijsku reakciju]]:

: [[Adenozin trifosfat|ATP]] + H<sub>2</sub>O <math>\rightleftharpoons</math> [[Adenozin difosfat|ADP]] + [[fosfat]]

Mnogi enzimi koji su nekada  bili obuhvaćeni ovom klasom, sada su  u klasama EC 3.6.3 i EC 3.6.4.

==Funkcije==
[[Datoteka:Scheme sodium-potassium pump-en.svg|thumb|250px|[[NaKATPaza|Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>ATPaza]] ]]
Transmembranski ATPaze unose  mnoge metabolite koji su potrebni za [[ćelije (biologija)|ćelijski]] [[metabolizam]] i  odnošenje  [[toksin]]a, otpada i rastvorenih materija koje mogu ometati ćelijske procese. Važan primjer je natrij-kalij  mjenjač (ili[[NaKATPaza|Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>ATPaza]])
koja  održava  [[membranski potencijal|potencijal ćelijske membrane]].  Primjer je  I [[vodik kalij ATPaza]] (H<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>ATPAZA)  ili [[protonska pumpa]]  [[želudac|želuca]]  koja zakiseljava njegov sadržaj.
Osim uloge  izmjenjivača, druge kategorije transmembranskih ATPaza uključuju [[ko-transport]]erske  pumpe (međutim, neki izmjenjivači su pumpe).  Neki od njih, poput Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>ATPaze, učestvuju u mreži protoka punjenja, ali drugi ne. Oni se nazivaju "elektrogeni" i "neelektrogeni" transporteri.<ref name="Bajrović">{{Cite book |author=Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Eds.|title=Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju|publisher=Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB) Sarajevo|year=2005|isbn= 9958-9344-1-8}}</ref>

== Mehanizam ==
Spajanje  između ATP hidrolize i transporta  je više ili manje stroga [[hemijska reakcija]], u kojoj se određeni broj rastvorenih  molekula prenosi  na svaku molekulu [[ATP]] koja se hidrolizira; naprimjer, 3 Na<sup>+</sup> ion iz ćelije i 2 K<sup>+</sup> ion unutra po hidroliziranom ATP, za Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup> izmjenjivač.
Transmembranske ATPaze koriste hemijski potencijal energije ATP, jer oni obavljaju [[mehanički rad]]: oni  transportiraju  rastvorene supstance u smjeru suprotnom od svoje [[termodinamika|termodinamičkih]]  preferiranih  pravaca  kretanja, to jest, sa strane membrane,  gdje su u niskoj,     na stranu gdje su u visokoj koncentraciji. Ovaj proces se  označava kao  [[aktivni transport]].<ref name= "Kapur Pojskić">{{cite book|author=Kapur Pojskić  L.|title=Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje|publisher= Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo|year=2014|isbn=978-9958-9344-8-3}}</ref><ref name="Međedović">{{cite book|author=Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R.|title=Biologija 2. |publisher=Svjetlost, Sarajevo|isbn=9958-10-222-6}}</ref>

Nprimjer, blokiranje [[vezulula|vezikulskih]]  H<sup>+</sup>-ATPaza može unutar vezikule povećati [[pH vrijednost]], a smanjiti je u [[citoplazma|citoplazmi]].

==Transmembranske  ATP sintaze==
{{Glavni|ATP sintaza}}
[[ATP syntaza|ATP sintaza]]  [[mitohondrija]] i  [[hloroplast]]a je  [[Anabolizam|anabolički]] enzim koji  iskorištava energiju transmembranskog  [[proton]]skog  gradijenta  kao izvor energije za dodavanje grupe [[anorganski fosfat|neorganskog fosfata]] na molekulu  [[adenozin difosfat]]a (ADP) za  formiranje molekule  [[adenozin trifosfat]]a (ATP).

Ovaj enzim djeluje  kada proton obara  gradijent koncentracije, dajući enzimu spinovano ketanje. Ovo je  jedinstvena spinska  veza  zajedničkog kretanja  ADP i P,  kako bi nastao ATP.

ATP sintaza može funkcionirati u obrnuto, to jest, korištenjem energije  koji oslobađa hidroliza  ATP,  za pumpanje protona protiv njihovog  elektrohemijskog  gradijenta.

==Klasifikacija==
Postoje različiti tipovi ATPaze,  koji se  međusobno razlikuju  (funkcijski   i strukturno sinteza i/ili hidroliza ATP)  (F-, V- i A-ATPaze sadrže  rotirajuče  motore)  i po tipu iona koe transportiraju. 
*[[F-ATPaza]]  (F1FO-ATPaze) u [[mitohondrija]]ma, [[hloroplast]]ima i [[bakterija|bakterijskim]] [[plazma membrana]]ma su prvi proizvođači  ATP,  upotrebom  protonskog  gradijenta, koji je  generiran  u [[oksidacijska fosforilacija|oksidacijskoj fosforilaciji]] (mitohondrije)  ili  [[fotosinteza|fotosintezi]] (hloroplasti).
*[[V-ATPaza|V-ATPaze]]  (V1VO-ATPaze)  su prvenstveno nađene u [[eukariot]]skim [[vakuola]]ma, gdje kataliziraju hidrolizu ATP  za transport  rastvorenih materija, nižeg pH i [[organela]],  kao što su [[protonska pumpa|protonske pumpe]] [[lizosom]]a.
*'''A-ATPaze''' (A1AO-ATPaze) su nađene kod  [[Archaea]], a funkcioniraju slično  F-ATPazama.
*[[P-ATPaza|P-ATPaze]]  (E1E2-ATPaze)  su nađene kod  bakterija, [[gljiva]] , u eukariotskim plazma membranama  i  [[organela]]ma,  a  služ e za transprt različitih  iona duž  membrana.
*'''E-ATPaze'''  du  površinski ćelijski [[enzim]]i koji hidroliziraju  moguće  NTP,  uključujući i vanćelijski  ATP.

===P-ATPaza===
{{Glavni|P-ATPaza}}
[[P-ATPaza|P-ATPaze]]s (poznate i kao  E1-E2 ATPaze)  su nađene kod bakterija i u plazma mebranama eukariotskih organela. Njihovo ime potiče  od kratkog vremena vezanost anorganskog [[fosfat]]a za ostatke  [[aspartat]]s  u  trenutku  aktivacije. Funkcija P-ATPaza  je  transport različitih spojeva, kao što su ioni i [[fosfolipid]]i, kroz membranu,  pomoću energije koja nastaje  hidrolizom  ATP. Postoji mnogo različitih klasa P-ATPaza, koje prenose određenu vrstu iona. P-ATPaze se  mogu  sastojati od jednog ili dva polipeptida, a  obično mogu imati dvije  glavne konformacije, E1 i E2.

===ATPazni geni čovjeka===
* [[Na+/K+-ATPaza|Transportirajuća Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>]]: [[ATP1A1]], [[ATP1A2]], [[ATP1A3]], [[ATP1A4]], [[ATP1B1]], [[ATP1B2]], [[ATP1B3]], [[ATP1B4]]
* [[Transportirajuće kalcij ATPaza|Ca<sup>++</sup>]]: [[ATP2A1]], [[ATP2A2]], [[ATP2A3]], [[ATP2B1]], [[ATP2B2]], [[ATP2B3]], [[ATP2B4]], [[ATP2C1]], [[ATP2C2]]
* [[Transportirajući Mg++]]: [[ATP3]]
* [[Vodik kalij ATPaza|Razmjenska H<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>]]: [[vodik kalij ATPaza|ATP4A]]
* Transportirajući H<sup>+</sup>, mitohondrijska: [[ATP5A1]], [[ATP5B]], [[ATP5C1]], [[ATP5C2]], [[ATP5D]], [[ATP5E]], [[ATP5F1]], [[ATP5G1]], [[ATP5G2]], [[ATP5G3]], [[ATP5H]], [[ATP5I]], [[ATP5J]], [[ATP5J2]], [[ATP5L]], [[ATP5L2]], [[ATP5O]], [[ATP5S]]
* [[Transportirajuća V-ATPaza|H<sup>+</sup>, lizosomska]]: [[ATP6AP1]], [[ATP6AP2]], [[ATP6V1A]], [[ATP6V1B1]], [[ATP6V1B2]], [[ATP6V1C1]], [[ATP6V1C2]], [[ATP6V1D]], [[ATP6V1E1]], [[ATP6V1E2]], [[ATP6V1F]], [[ATP6V1G1]], [[ATP6V1G2]], [[ATP6V1G3]], [[ATP6V1H]], [[ATP6V0A1]], [[ATP6V0A2]], [[ATP6V0A4]], [[ATP6V0B]], [[ATP6V0C]], [[ATP6V0D1]], [[ATP6V0D2]], [[ATP6V0E]]
* Transportirajuća Cu<sup>++</sup>: [[ATP7A]], [[ATP7B]]
* Klasa  I, tip 8: [[ATP8A1]], [[ATP8B1]], [[ATP8B2]], [[ATP8B3]], [[ATP8B4]]
* Klasa II, tip 9: [[ATP9A]], [[ATP9B]]
* Klasa V, tip 10: [[ATP10A]], [[ATP10B]], [[ATP10D]]
* Klasa VI, tip 11: [[ATP11A]], [[ATP11B]], [[ATP11C]]
* Transportirajuća H<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>, negastrična: [[ATP12A]]
* Tip 13: [[ATP13A1]], [[ATP13A2]], [[ATP13A3]], [[ATP13A4]], [[ATP13A5]]

==Također pogledajte==
*[[ATP sintaza]]
*[[ATP]]
*[[ADP]]
== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjski linkovi ==
* {{MeshName|Adenosinetriphosphatase}}
{{commons|ATPases}}

{{Enzimi}}
{{Commonscat|Hydrolases}}

[[Kategorija:EC 3.6.3]]
[[Kategorija:EC 3.6.1]]
[[Kategorija:Integralni membranski proteini]]